افسانه‌های ایرانی پریان ابزاری برای فکرپروری کودکان (رهیافتی آموزشی بر اساس نظریة لیپمن)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

3 استادیار پژوهشی گروه فبک پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

4 استادیار گروه الهیات دانشگاه رازی

چکیده

لیپمن برنامۀ فبک را بنیان نهاد و داستان را ابزاری اساسی برای فکرپروری و آموزش کودکان معرفی و شالوده‌ای نو برای آموزش آن‌ها پی‌ریزی کرد. این پژوهش بسندگی ادبی، فلسفی و روان‌شناختی پنج افسانۀ ایرانی پریان را بر اساس نظریة لیپمن در پاسخ به پرسشی که چگونه این افسانه‌ها پاسخ‌گوی برخی اندیشه‌های کودکان هستند؟ با رویکردی توصیفی- تحلیلی بررسی کرده‌است. یافته‌های تحقیق حاکی است که این افسانه‌ها مفاهیمی متعالی مانند زیبایی، عشق، دانایی، خودبینی و ... دارند و درون‌مایۀ فلسفی آن‌ها غنی و زمینه‌ساز تکوین پرسش‌های چالشی در ذهن کودکان است. افسانه‌های «ثروتمند حسود و مار» و «دژهوش‌ربا»، گفت‌وگوهای بیشتری نسبت به افسانه‌های دیگر دارند که از این زاویه چالشی‌ترند و نیز افسانة دژ هوش‌ربا الگویی از حلقة کندوکاو دارد. این افسانه‌ها از منظر زبانی و انتقال مفاهیم، غنای روان‌شناختی مطلوبی برای کودکان دارند، امّا داستان «زردپری» و «بی‌بی ناردونه» قسمت‌های خشنی دارند و با شرایط اجتماعی کنونی مطابقت ندارند. رویکرد ادبی این افسانه‌ها شخصیّت‌های پویایی را نمایش می‌دهند که کودک را با خود همراه می‌کنند، امّا نیازمند تغییر پیرنگ در چارچوب برنامة فبک هستند. موضوع این افسانه‌ها علاوه بر تحلیل محتوایی از جنبۀ تجویزی که شامل رویکردهایی مطلوب برای گسترش آموزش تفکّر فلسفی در کودکان است، تحلیل شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • Mahsa Rajabi 1
  • Khalil Baygzade 2
  • . . 3
  • . . 4
1 PHD student of Persian Language and Literature/, Razi University
2 associate professor of Persian of Language and Literature/ Razi University
3 .
4 .
چکیده [English]

.

- اگان، کن‌یران و خویی، شیوا (1385). «فانتزی و واقعیت در داستان­های کودکان»، کتاب ماه کودک و نوجوان، صص 99- 114، شمارة 101.
- اخوت، احمد (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.
- بتلهایم، برونو (1392)، افسون افسانه­ها، ترجمة اختر شریعت‌زاده، تهران: هرمس.
- مجید حبیبی عراقی، لیلا و دیگران (1392)، «خوانش فلسفی گزیده متون داستانی کلاسیک فارسی متناسب با اهداف برنامه فلسفه برای کودکان»، تفکّر و کودک،­ صص 75- 100. شمارة 8.
- خرّمی، علی­مراد (1392)، «مخاطب‌شناسی افسانه‌ها؛ کودکان یا بزرگسالان»، فرهنگ مردم ایران، صص 9- 32، شمارة 23.
- خسرونژاد، مرتضی (1386).، «تأملی بر هم‌نشینی ادبیات کودک و فلسفه در برنامۀ فلسفه برای کودکان»، نوآوری­های آموزشی، صص 109- 124، شمارة 20.
- خسرونژاد، مرتضی (1382)، معصومیت و تجربه، تهران: مرکز.
- دورانت، ویلیام جیمز (1374)، لذات فلسفه، ترجمة عباس زریاب خوئی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- شریف‌نسب، مریم (1394)، روایت‌پژوهی داستان‌های عامیانة ایرانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- عباسی، علی (1385)،«پژوهشی بر عنصر پیرنگ»، پژوهش­های زبان­های خارجی، صص 85- 103، شمارة 33.
- قاسم‌زاده، محمد (1395)، افسانه­های کهن ایرانی، جلد 1، تهران: هیرمند.
- قاسم‌زاده، محمد (1392)، افسانه­های کهن ایرانی، جلد 4، تهران: هیرمند.
- فیشر، رابرت (1385)، آموزش و تفکّر، ترجمة فروغ کیان­زاده، اهواز: رسش.
- فیشر، رابرت (1390)، داستان‌هایی برای فکر کردن، ترجمة سیّدجلیل شاهری لنگرودی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- لیپمن، متیو (1394)، ناتاشا؛ گفت‌وگویی بر مبنای نظریه ویگوتسکی، ترجمة مهرنوش هدایتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- کریمی، عبدالعظیم (1390)، تربیت چه چیز نیست، تهران: تربیت.
- گریم، یاکوب لودویگ کارل (1383)، قصه‌ها و افسانه‌های برادران گریم، تهران: هرمس (کیمیا).
- محمدخانی، کوروش (1384)، «کودکان و جهان تخیلی افسانه‌ها»، ادبیات داستانی، صص 52- 55، شمارة 98 و 99.
- مصلح، ملیحه و بهادری، رقیه (1395)، «سادگی و ژرفا در بیان پیوند زندگی و مرگ»، نارنج 2، صص 80- 92، شمارة 2.
- میرصادقی، جمال (1388)، عناصر داستان، تهران: سخن.
- ناجی، سعید (1395)، معیار فبک برای داستان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ناجی، سعید (1387)، کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ناجی، سعید و مرعشی، مسعود (1394)، «کفایت فلسفی در داستان­های فلسفه برای کودکان و نوجوانان»، تفکّر و کودک، صص 87- 111، شمارة 1.
- Farahani, M. (2014). "The study on callenges of teaching philosophy for children "Elsevier, world conference on Educational siences, 116, pp 2141- 2145.
- Gruioniu, O. (2013). "The Philosophy for Children, an ideal tool to stimulate the thinking skills, "Elsevier, international conference education facing contemporary world, no 76, pp 378- 382.