شناخت ویژگی‌ها و تغییرات گفتمان‌های کودک در مجله‌های «پیک دانش‌آموز» و «رشد دانش‌آموز»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دین و رسانه، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

هدف این پژوهش شناخت ویژگی‌ها و تغییرات گفتمان‌های کودک از آغاز کار مجله «رشد دانش‌آموز» در دی‌ماه سال‌ 1343 با عنوان «پیک دانش‌آموز» تا سال 1397 است. این مقاله با اتکا بر آرا فوکو در مورد گفتمان و مدل قدرت انضباطی، و با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی ون‌لیون الف) ویژگی‌ها و تنوع گفتمان‌های کودک در این مجله، ب) تحول یا ثبات گفتمان‌های کودک و چرایی آن و ج) رابطه‌ی قدرت و این گفتمان‌ها را مطالعه می­کند. یافته­ها، وجود هشت گفتمان کودک در داستان‌های دوره‌ی پهلوی دوم و بازتولید آن‌ها و تولید هفت گفتمان جدید در دوره جمهوری اسلامی را نشان می‌دهد. همچنین به ازای هر یک از گفتمان‌های کودک، یک تقابل دوگانه بین کودک و بزرگسال نیز شناسایی شده است. نتایج تحلیل انتقادی گفتمان‌های کودک نشان می‌دهند در این گفتمان‌ها همواره کودک در جایگاه فرودست نسبت به بزرگسال قرار دارد. وجود رابطه‌ی فرودستی-فرادستی بین کودک و بزرگسال، روابط سلسله مراتبی را در جامعه تحکیم می‌بخشد. در روابط سلسله مراتبی به دلیل محدود شدن آزادی افراد فرودست، توازن قدرت برهم می‌خورد و رابطه به سمت سلطه می‌رود که می­تواند موجب حفظ نظم حاکم شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

characteristics and transformations of child discourses in Peyke e DaneshAmooz and Roshd e DaneshAmooz Magazins

نویسندگان [English]

  • Zahra Ojagh 1
  • Sepideh vaez 2
1 Assistant Professor, Research Institute of Cultural Studies and Communication, Research Institute of Humanities and Cultural Studies
2 Master of Science in Religion and Media, Research Institute for Cultural Studies and Communication, Institute of Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

This study indicates the characteristics and transformation of the child discourses since the very beginning of the publication of “Roshd-E-Daneshamooz” magazine from January 1965 till 2018 in Iran. Based on Foucauldian conception of disciplinary power and Van Leeuwen’s critical discourse analysis method, this article studies a) characteristics and diversity of the child discourses in the magazine, b) transformation or consistency of child discourses and its causes, and c) the relationship between power and child discourses.  Findings show there exist eight child discourses in the stories published in the second Pahlavi era which are reproduce in Islamic republic as well as seven new ones. Also, each child discourse indicates a binary opposition in child -adult relationship. Critical analysis of the child discourses shows that children are always in the inferior position comparing to adults. Inferior-superior relationship between children and adults intensifies hierarchical relationships in the society. This kind of relationship causes to power imbalance and intensifies the hierarchical relationship in society which can maintain the existing order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Discourse
  • Critical Discourse Analysis
  • Power
  • Roshd e Daneshamooz Magazine
  • Payk e Daneshamooz Magazine
  • Van Leeuwen

مراجع

  • منابع فارسی

     

    اسمیت، فیلیپ. (2001). درآمدی بر نظری فرهنگی. ترجمه‌ی حسن پویان. چ سوم. تهران: دفتر پژوش‌های فرهنگی

    بهرامی کمیل، نظام. (1391). نظریه رسانه (جامعه شناسی ارتباطات). چ دوم. تهران: انتشارات کویر.

    پدرام، نگار. (1389). بررسی مسائل و چالش‌های مطبوعات کودک و نوجوان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی.

    حسن‌پور، آرش؛ آقابابایی، احسان. (1395). «از موقعیت کودکانه تا نقش مردانه بازنمایی کودکی و نقش‌های جنسیتی در تبلیغات تلویزیونی». درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران (چاپ یکم). ویراسته‌ی محمدسعید ذکایی (336-303).

    حجوانی، مهدی. (1394). فراز و فرودهای شعر کودک و شعر نوجوان ایران در سه دهه پس از انقلاب. ادب فارسی، 5(1)، 81-100.

    حسن‌پور، آرش؛ آقابابایی، احسان. (1395). از موقعیت کودکانه تا نقش مردانه بازنمایی کودکی و نقش‌های جنسیتی در تبلیغات تلویزیونی. درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران (چاپ یکم). ویراسته‌ی محمدسعید ذکایی (336-303).

    حسین‌نژاد، زهرا؛ قاسمی، پریسا. (1393). مکانیسم بازنمایی تصویر کودک در ساختار روایتی وتصویر سازی کتاب دیگر درخانه پسرک هفت صندلی بود. هنر (دانشگاه علم و فرهنگ)، سال اول تابستان 1393 شماره 2.

    حقیقی، شاهرخ. (1393). گذار از مدرنیته نیچه، فوکو، لیوتار، دریدا. تهران: نشر آگه.

    خیرآبادی، رضا. (1395). «تحلیل گفتمان انتقادی شیوة نام‌گزینی و حضور/عدم حضور ایران در مطالب نشریة آمریکایی تایم از دهة 1920». جستارهای زبانی، دوره7. شماره2.‎

    سالمی، آزاده. (1395). «بررسی تصویر کودکی در برنامه‌ی کودک تلویزیون». درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران (چاپ یکم). ویراسته‌ی محمدسعید ذکایی (375-337).

    سلطانی، سید علی اصغر. (1387). قدرت، گفتمان و زبان. چاپ دوم. تهران: نشر نی.

    صافی، احمد. (1373). سازمان و قوانین آموزش و پرورش ایران. چ اول. تهران: انتشارات سمت

    عقیلی, سید وحید, لطفی حقیقت, امیر. (1388). «دیرینه شناسی دانش و گفتمان درآمدی بر نظریه گفتمان فوکو». مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 2(1)، 127-153.

    علاقه بند، علی. (1392). جامعه شناسی آموزش و پرورش. چاپ پنجاه و سوم. تهران: نشر روان.

    فروتن, یعقوب. (1389). جامعه‌پذیری جنسیتی در کتاب‌های درسی مدارس ‌ایران. زن در توسعه و سیاست, دوره‌ی هشتم، شماره 30: 217-195.

    فوکو، میشل. (1975). مراقبت و تنبیه: تولد زندان. ترجمه نیکو خوشدل و افشین جهاندیده. تهران: نشر نی.

    فوکو، میشل. (1976). اراده به دانستن. ترجمه‌ی نیکو خوشدل و افشین جهاندیده. چ دهم. تهران: نشر نی.

    کاشفی خوانساری، سیدعلی. (1376). «مطبوعات کودک و نوجوان: روزنامه‌نگاری یا ادبیات؟». پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شماره 8.

    کوثری، مسعود؛ تفرشی، امیرعلی. (1395). تخلیل گفتمان شبکه کودک «جم‌جونیور» در نظم گفتمانی هویت مطلوب زنانه. مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال هفدهم، شماره‌ی 68.

    نعیمی، زری. (1384). «یک نظریه‌ی انقلابی: چگونه در ساختار ارباب-رعیتی ادبیات کودک و نوجوان زلزله ایجاد کنیم؟». ماهنامه کتاب ماه کودک و نوجوان، سال هفدهم، شماره 9.

    هیندس، باری. (1996). گفتارهای قدرت از هابز تا فوکو. ترجمه‌ی مصطفی یونسی. چ دوم. تهران: پردیس دانش.

    یوسفی، سیدمهدی. (1395). «تمایز نهادهای ادبیات کودک در دهه‌ی 1340». درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران (چاپ یکم). ویراسته‌ی محمدسعید ذکایی (88-49).

               

    منابع انگلیسی

    • Andersson, G., & Lundström, T. (2007). Teenagers as victims in the press. Children &        society, 21(3), 175-188.
    • Clark, C., Ghosh, A., Green, E., & Shariff, N. (2010). Media portrayal of young people. Equality, Participation and Inclusion 2: Diverse Contexts, 2, 216.
    • Devine, D. (2000). Constructions of childhood in school: Power, policy and practice in Irish education. International Studies in Sociology of Education, 10(1), 23-41.
    • Dreyfus, H. L., & Rabinow, P. (2014). Michel Foucault: Beyond structuralism and hermeneutics. Routledge.
    • Ferguson, S. (2013). Capitalist Childhood in Film: Modes of Critique.
    • Foucault, M. (1979) Discipline and Punish: the birth of the prison. New York: Random House.
    • Foucault, Michel.  2002.  The Archaeology of Knowledge.  London: Routledge.
    • Foucault. M, (1980), Power/Knowledge:  Selected Interviews and Other Writings 1972–1977, London: Harvester Press, p. 98.
    • Gordon, F. (2012). A Critical Analysis of the Print Media Representation of Children and Young People during Transition from Conflict in Northern Ireland (Doctoral dissertation, Queen's University Belfast).
    • Gordon, F., McAlister, S., & Scraton, P. (2015). Behind the Headlines: Media Representation of Children and Young People in Northern Ireland: Summary of Research Findings. Queen's University Belfast
    • Hall, S., & Gieben, B. (Eds.). (1992). Formations of modernity. Polity Press.
    • Halliday, M. A. K. (1967–1968). “Notes on Transitivity and Theme in English,” parts 1, 2, and 3.Journal of Linguistics3 (1):37–81; 3(2):199–244; 4(2):179–215.
    • Koller, V. (2012). How to Analyse Collective Identity in Discourse-Textual and Contextual Parameters. Critical approaches to discourse analysis across disciplines, 5(2).
    • M. Foucault, (1977), Discipline and Punish: The Birth of the Prison, London: Allen Lane, p. 167.
    • McHoul, A., McHoul, A., & Grace, W. (2015). A Foucault primer: Discourse, power and the subject. Routledge.
    • Tenorio, E. H. (2011). Critical discourse analysis, an overview. Nordic Journal of English Studies, 10(1), 183-210.
    • Van Leeuwen, T. (2009). Discourse as the recontextualization of social practice: A guide. Methods of critical discourse analysis, 2, 144-161.
    • Van Leeuwen, T. A. (2008). Discourse and Practice. London: Oxford University press.
    • Vergara, E., & Vergara, A. (2012). Representation of childhood in advertising discourse in Chile. Comunicar, 19(38), 167-173.

     

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار