عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
برنامۀ آموزش فلسفه برای کودکان، به‌منزلۀ رویکردی تربیتی با محوریت گفت‌وشنود و با هدف پرورش تفکر مسئولانه، خلاق، و نقاد، متأثر از دیدگاه‌های تربیتی چندی است که در پژوهش‌های داخلی دربارۀ برخی از آن‌ها تحقیق و بررسی صورت گرفته است. در این میان به دیدگاه تعلیم و تربیت انتقادی، که از دهه‌های پایانی قرن بیستم در فضاهای آموزشی دنیا تأثیر فراوانی داشته، کم‌تر توجه شده است. این مقاله، ضمن بررسی خاستگاه‌ها، ماهیت، و ویژگی‌های تعلیم و تربیت انتقادی یا رادیکال، این رویکرد را بنابر آرای برجسته‌ترین مربی آن، پائولو فریره، تبیین می‌کند. به این منظور ماهیت تعلیم و تربیت و مهم‌ترین مفاهیم و مضامین در اندیشۀ این مربی انتقادی قرن بیستم بررسی خواهد شد. نتایج مطالعات حاکی از برخی تشابهات در دو نگرۀ تربیتی (رویکرد انتقادی و برنامۀ آموزش فلسفه برای کودکان) است که با روش استنتاجی به‌دست آمده است؛ شباهت‌هایی همچون پرورش تفکر و آگاهی انتقادی، طرح مسئله، آموزگار در نقش تسهیل‌گر، حلقۀ کندوکاو فلسفی و حلقۀ فرهنگی، شیوۀ آموزشی گفت‌وشنود بین آموزگار و دانش‌آموز به جای روش سنتی انتقال یک‌جانبه و تک‌گویانۀ مطالب از آموزگار به یادگیرندگان، مخالفت با تأکید صرف بر حافظه و حفظ طوطی‌وار مطالب، تأکید بر مشارکت فعال و آزادی عمل دانش‌آموزان و یادگیرندگان در فرایند آموزشی، تشویق به خوداندیشی و تفکر متأملانه که در هر دو دیدگاه به‌وضوح دیده می‌شود.
Critical Education: How does it Connect with Teaching Philosophy for Children Program?
چکیده [English]
Teaching Philosophy for Children as a dialogue-based educational approach aiming at fostering caring, creative, and critical thinking has been the focus of some local studies in recent years. Meanwhile, critical education with its great impact on educational areas in the last decades of the twentieth century has not received enough attention. While reviewing the origins, nature, and characteristics of critical education, this paper attempted to explain Freire’s- a prominent critical educator- viewpoints regarding this approach. The inferences obtained from the study suggested similarities between critical approach and teaching Philosophy for Children Program including development of critical thinking and awareness, problem-posing, community of philosophical inquiry and cultural circle, and dialogic teaching, Moreover, the study indicated that both approaches oppose rote memorization , emphasize students’ active participation and freedom of action in the process of learning, encourage self-reflection and reflective thinking and consider teachers as facilitators,
کلیدواژه ها [English]
community of inquiry, critical education, dialogical education, emancipator education, facilitator, freire, problem-posing education
مراجع
احمدی، بابک (1382). واژه‌نامۀ فلسفی مارکس، تهران: نشر مرکز.
دیناروند، حسن و محسن ایمانی (1387). «تبیین نظریۀ انتقادی، تعلیم و تربیت انتقادی و دلالت‌های تربیتی آن از منظر فریره و ژیرو و نقد آن»، اندیشه‌های نوین تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه الزهرا، دورۀ چهارم، ش 3.
فریره، پائولو (1358). آموزش ستم‌دیدگان، ترجمۀ احمد بیرشک و سیف‌الله داد، تهران: خوارزمی.
کدیور، پروین و عشرت نظیری (1359). فلسفه و روش پائولو فریره در آموزش بزرگ‌سالان، نگاهی به سوادآموزی کشورهایی که انقلاب کرده‌‌‌اند، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
مهرمحمدی، محمود (1374). «بررسی ابعاد نظری و عملی تعلیم و تربیت سؤال‌محور»، مجلة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دورۀ اول، ش 2.
میرلوحی، حسین (1376). «دیدگاه‌های تربیتی مبتنی‌بر نظریۀ انتقادی»، فصل‌نامة تعلیم و تربیت، ش 49.
Cook Sather, A. (2003). ‘Making Connections, The Brain and the creation of optimal learning opportunities for student’, Retrieved from http://serendip.brynmawr.edu.
Elias, John and S. Merriam (1980). Philosophical Foundations of Adult Education, Malabar, Florida: Robert Krieger.
Freire, Paulo (1970). Pedagogy of the oppressed, Trans. Myra Bergman Ramos, New York: A Continuum Book the Seabury.
Freire, Paulo (1973). ‘Education or communication’, Trans. Bigwood and Marshall, in Education for Critical Consciousness, New York: Continuum Book the Seabury.
Freire, Paulo (1998). ‘Teachers as cultural worker, letter to Those Who dare teach’, trans. Donoldo Macedo, Dale Koiko, and Alexander Oliveira, Retrieved from http//www.Newfoundations.com.
Kubow, p. and Paul R. Fossum (2003). Comparative education, New Jersey: Pearson Education.
Lindop, c. (1993). ‘Critical thinking and philosophy for children, The educational value of philosophy’, M. Lipman (ed.), in Thinking children and education, U.S.A.: Kendall, Hunt.
Lipman, Matthew, Ann Margaret Sharp, and Frederick Oscanyan (1980). Philosophy in classroom, Philadelphia: Temple University.
Lipman, Matthew (1988). Philosophy goes to school, Philadelphia: Temple University.
Lipman, Matthew (2003). Thinking in Education, Cambridge: Cambridge University.
McLaren, Peter and N. De Lissovoy (2003). ‘Freire, Paulo (1921-1997)’, J. W. Guthrie (ed.), in Encyclopedia of Education, New York, London, and Munich: Mac Milan reference USA.
Nixon-Ponder, S. (2010). ‘Teach to teacher, Using problem-Posing dialogue in adult literacy education’, Retrieved from http//literacy.Kent.edu.
Palmer, J. (2004). ‘Critical pedagogy: An overview’, Retrieved from http://www.case.edu.
Shor, Ira (1992). ‘Empowering education’, Retrieved from http://pediaview.com.
Simon, R. I. (1985). ‘Critical pedagogy’, Torsten Husén and T. Neville Postlethwaite (eds.), in International Encyclopedia of Education, Vol. 2, Oxford, New York: Pergamon.
ابتدای صفحه