روان‌روایت‌شناسیِ طنز در داستان‌های کودک: با رویکردی طرحواره‌ای

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

2 استاد، گروه روان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

3 استاد، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

«روان­روایت­شناسی» مطالعۀ بازنمایی­های شناختیِ روایت است. «طرحواره­ها» مجرای تحقق بازنمایی­ها بوده، حاوی کلیتی از ویژگی­های شاخص، و فاقد جزئیات­اند. مقالۀ پیشِ­رو بر آن است: با استفاده از مفهوم طرحواره، ابتدا «طنز» را تعریف؛ سپس وفقِ چگونگی تأثیر متن بر بازنمایی­های ذهنی مخاطب، سبـک­های طنزپردازی را در داستان­های کودک دسته­بندی کند. روش این مقاله تحلیلی­ـ­توصیفی و قائم بر دو مؤلفه است. یکی از مؤلفه­ها مبین تغییرات طرحوارۀ گفته­یابِ درون­رواییِ متن (شخصیتِ مضحک داستان) است، دیگری مبین تغییرات طرحوارۀ گفته­یاب برون­روایی (خواننده). نتایج پژوهش نشان می­دهد: اول اینکه طنز عبارت است از علم بر تحقق خطای شناختیِ ناشی از دیالکتیکِ دو طرحوارۀ متباین؛ دوم اینکه خنده­آفرینیِ روایت­های طنز زادۀ تعاملِ دو متغیر است: یکی طرحوارۀ ذهنیِ گفته­یاب درون­روایی و دیگری طرحوارۀ ذهنی گفته­یاب برون­روایی؛ سوم اینکه از منظر تفکرِ شناختی، سبک­های روایت­های طنزِ کودکانه تکرار یا تلفیقی از سبک­های روایت­های لـطـیفه­گون (انکدوت­ها) است. در این مقاله برای نخستین­بار، ضمن بررسی ارتباط میان سازوکارهای معناسازیِ متون طنز کودک با فرایند بازنماییِ ذهنیِ خواننده، طنزپژوهیِ دومؤلفه­ای (برحسب دو گفته­یابِ درون­روایی و برون­روایی) معرفی می­شود. دستاورد عملی پژوهش، ارائۀ الگوریتم­هایی شناختی برای خنده­آفرینی است که می­تواند یاریگر طنزنویسانِ حوزۀ کودک باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Psychonarratology of Humor in Child Stories: A Schematic Approach

نویسندگان [English]

  • Amirhossein Zanjanbar 1
  • Hossein Zare’ 2
  • Belghis Rovshan 3
1 M.A Student of Children ̓s and Young Adults ̓ Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Professor Department of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran.
3 Professor, Department of Linguistics and Foreign Languages, Payame Noor University, Tehran , Iran.
چکیده [English]

"Cognitive humor Studies" deals with the study of those hidden features in the text that influence different degrees of memory expansion, smile or laughter, while affecting how the information is stored, processed, and retrieved. Schemas are cognitive shortcuts for intentional cognition that are merely a set of index features without any details. This study is based on the cognitive definition of "humor" as a funny phenomenon (not as a tool with social mission), in which at first, it classifies in a descriptive-analytic manner, the structure of the subtle-joke narratives as structures based on surprise (based on the sudden change in the reader's mental schema). Then, from the structure of these sub-narratives, it'll come to the grand stylistics of the children's humor texts. The research style is based on two components. One of the components is the narrative schema shifts of the introspective narrative of the text (the main character of the story), and the other one is a reflection of the schema of the extroversion of the text (the reader). Corresponding to these two components, two coordinate devices are used. The two sets show the pattern of shifts in the two narratives of interpolation and extroversion, in terms of time, and, thus, categorize the satirical discourse into two types of "long" and "leap" styles. This research, for the first time, in addition to linguistic humor, categorizes positional satire, and can be the idea of humorists, as well as facilitator of comparative criticism by classifying structures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children's Story
  • Humor
  • Narratology
  • Cognitive Thinking
  • Schema
  • stylistics

مراجع

آتاردو، سالواتوره (1396). «مطالعات فکاهه و روایت»، دانشنامۀ نظریه­های روایت. ویرایش: دیوید هرمن، منفرد یان، ماری  لو رایان. ترجمۀ ابوالفضل حری و دیگران. تهران: نیلوفر. صص176-171.
آذریزدی، مهدی (1355). قصه­های خوب برای بچه­های خوب. ج چهارم. تهران: امیرکبیر.
آندرسن هانس کریستیان (1384). مجموعه کامل قصه­های هانس کریستیان آندرسن. ترجمۀ ناتالیا ایوانوا، هرمز ریاحی، نسرین طباطبایی. تهران: کتابسرای تندیس.
آیزنک، مایکل و مارک کین (1396). روان­شناسی شناختی، زبان و تفکر. ترجمۀ حسین زارع و مهدی باقرپسندی. ویرایش ششم. تهران: ارجمند.
آیزنک، مایکل و مارک کین (1397). روان­شناسی شناختی، زبان، تفکر، هیجان­ها و هوشیاری. ترجمۀ حسین زارع. ویرایش هفتم. تهران: ارجمند.
اخوت، احمد (1384). لطیفه­ها از کجا می­آیند. چاپ اول. تهران: قصه.
امینی، نسرین­نوش (1394). کارت دعوت داری موش­موشک. تصویرگر: غزاله بیگدلو. تهران: علمی­فرهنگی.
چندلر، دانیل (1397). مبانی نشانه­شناسی. ترجمۀ مهدی پارسا. تهران: سورۀ مهر.
دهریزی، محمد و اسماعیل الله­دادی (1396). مهمانی با کفش­های لنگه­به­لنگه. چاپ دوم. تهران: سوره مهر.
دونالدسون، جولیا (1394). گروفالو. تصویرگر: اکسل شفلر. ترجمۀ پیام ابراهیمی. تهران: چکه.
رنجبر، هادی، علی­اکبر حق­دوست، مهوش صلصالی، علیرضا خوش­دل، محمدعلی سلیمان، نسیم بهرامی (1391). نمونه­گیری برای پژوهش­های کیفی راهنمایی برای شروع. دانشگاه علوم­پزشکی ارتش. س 10. ش 3. صص250-238.
زنجانبر، امیرحسین (1399). تطبیق نظام­های خنده­معنایی ادبیات عامه و ادبیات کودک: از منظر نشانه­معناشناسی اجتماعی. ادبیات و فرهنگ عامه. د8. ش 36. صص 65-97.
زنجانبر، امیرحسین و حسین زارع (1399). بازنمایی فرایـندهای شناختی در قصۀ خاله­سوسکه بر پایۀ تحلیل گفتمان. تفکر و کودک. د11. ش 1. صص 73-94.
زنجانبر، امیرحسین و علی عباسی (1399). سبک­شناسی دگردیـسی جسمانه در داستان­های کودک: بر پایۀ نظام گفتمان تنشی. جستارهای زبانی. د11. ش4. پیاپی 58. صص 74- 49.
سزاوار و همکاران (1396). «شیوه طنزپردازی فرهاد حسن­زاده بر مبنای نظریۀ ایوان فونتاژی». جستارهای نوین ادبی. ش 199. صص 133-113.
سیف، شاهد (1384). نه خانی اومده، نه خانی رفته. تصویرگر: فرامرز کشتکار. چاپ دوم. شیراز: زروان.
شریفی، شهلا و کرامتی یزدی (1388). «بررسی طنز منثور در برخی از مطبوعات رسمی طنز کشور براساس نظریۀ عمومی طنز کلامی». زبان و ادب پارسی. ش42. صص 131-109.
شریفی، شهلا و کرامتی یزدی (1389). «معرفی نظریۀ انگارۀ معنایی و بررسی ایرادات آن بر مبنای داده­های زبان فارسی». پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی. د1.ش2. صص 109-89.
شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیه و تحلیل نشانه­معناشناسی گفتمان. تهران: سمت.
فاکنر، ویلیام (1397). خشم و هیاهو. ترجمۀ صالح حسینی. تهران: نیلوفر.
کرامتی یزدی، سریرا و دیگران (1397). «بررسی بیان کودکان پیش­دبستانی از درک طنز تصویری براساس نظریه عدم تجانس». زبان­شناخت. س دوم. ش دوم. صص 24-1.
کریچلی، سیمون (1384). در باب طنز. ترجمۀ سهیل سُمّی. چاپ اول. تهران: ققنوس.
مارتین، راد (1397). «مقدمه­ای بر طنز و روان­شناسی آن» در درآمدی به طنزپژوهی. ترجمۀ باهار مؤمنی. تهران: تیسا.
مارزولف، اولریش (1391). طبقه­بندی قصه­های ایرانی. ترجمه: کیکاووس جهانداری. چ سوم. تهران:سروش.
موریل، جان (1393). فلسفه طنز. ترجمۀ محمود فرجامی و دانیال جعفری. چ دوم. تهران: نی.
نجدی، بیژن (1373). یوزپلنگانی که با من دویده­اند. تهران: مرکز.
Attardo, S. (2001). Humorous Texts: A Semantic and Pragmatic Analysis. Berlin: Mouton de Gruyter.
Bardon, A. (2005). The philisophy of humor. In Maurice Charney (ed.) Comedy: A Geographic and Historical Guide. Connecticut: Greenwood Press.
Baskerville, R. (1996). Deferring generalizability: Four classes of generalization in social enquir. Scandinavian Journal of Information Systems, 8 (2): 5-28.
Bernaerts, L., De Geest, D., Herman, L. & Vervaeck, B. (Eds.), (2013) Stories and Minds: Cognitive Approaches to Literary Narrative. Lincoln, Belgium: University of Nebraska Press.
Bortolussi, M. & Dixon, P. (2003). Psychonarratology. Cambridge: Cambridge University Press.
Dixon, P. & Bortolussi, M. (2001). Prolegomena for a science of psychonarratology. In W. van Peer and S. Chatman (eds.) New Perspectives on Narrative Perspective, pp. 275–87. Albany, NY: SUNY Press
Ergül, A. (2017). Analysis of humor elements in illustrated story books for children. Journal of Education and Future. Vol. 17, 15-27.
Huang, C.C. & Cheng, J.C. & Chou, M.J. (2016). Why Humorous Picture Books for Young Children. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. 4 (5). 16-29.
Loizou, E. & A. Michaelides (2019). Young children’s humorous stories: A force for positive emotions. In K. J. Kerry-Moran, J. A. Aerila (eds.), Story in Children’s Lives: Contributions of the Narrative Mode to Early Childhood Development, Literacy, and Learning, Vol. 16. 77-97. Switzerland: Springer.
Markus, H. (1977). Self-schemata and processing information about the self. Journal of Personality and Social Psychology, 35: 63-88.
Patil, S. & Saha, S. (2020). Psycho-Narration in Nitasha Kaul's Future Tense. Journal of Narrative and Language Studies, 8(14): 80-89
Raskin, V (1985). Semantic Mechanisms of Humor. Dordrecht, The Netherlands: D. Redial.
Sciezka, J. & L. Smith (1993). The Stinky Cheese Man. London: Puffin Books.
Serafini, F. & Coles, R. (2015). Humor in children's picture books. The Reading Teacher, 68(8): 636-638.
Shultz, T.R. (1976). A cognitive developmental analysis of humour. In A. Champon & H.C. Foot (Eds.). Humour and Laphter: Theory, Research, and Applications. Pp 11-36. London, UK: Wiley.
Wiseman. B. (1991). Morris the Moose. London: Harper Collins Publishers.
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار