فراتحلیل متغیرهای همبسته با تفکر انتقادی در نظام آموزشی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه روانشناسی، دانشکده‌ علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اندازه اثر متغیرهای همبسته با تفکر انتقادی در نظام آموزشی ایران بود. روش پژوهش حاضر از نوع فراتحلیل بود. از این رو با استفاده از پایگاه­های اطلاعاتی داخلی نسبت به یافتن و جمع­آوری تمام گزارش­های پژوهشی اقدام شد. نمونه مطالعات مورد استفاده شامل 15 مطالعه انجام شده از سال 1387 تا 1394 در سراسر ایران بود که 4625 آزمودنی را در بر می­گرفت. داده­های حاصل از این 15 مطالعه با روش اندازه اثر ضریب همبستگی پیرسون برای مدل اثرهای ثابت مورد فراتحلیل قرار گرفتند. کلیه تحلیل­های آماری با استفاده از ویرایش دوم نرم­افزار جامع فراتحلیل انجام شد. یافته­ها نشان داد که میانگین اندازه اثر کلی برای مدل اثرات ثابت برابر 517/0 و برای اثرات تصادفی برابر 521/0 است که هر دو در سطح 001/0 معنی­دار هستند. بنابراین میانگین اندازه اثر پژوهش حاضر (517/0) را می­توان اندازه اثر متوسط تا زیاد تفکر انتقادی تفسیر کرد. بین سخت­کوشی، پیشرفت تحصیلی، شادکامی، خودتنظیمی، خلاقیت، انگیزه پیشرفت، نقشه­های استدلالی، باورهای خودکارآمدی، شیوه­های شناختی، بازاندیشی در عمل، مهارت­های حل­مسئله، ارزشیابی، سبک­های تفکر، صفات شخصیت و کیفیت تدریس با تفکر انتقادی اندازه اثر معنی­دار وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Meta-analysis of Variable Associated with Critical Thinking in the Educational System

نویسندگان [English]

  • . .
  • . .
چکیده [English]

The main objective of this study was to measure the effect of variables associated with critical thinking in educational system of Iran. The study was a meta-analysis. To find and collect all research reports, internal databases were used. Sample case studies included 15 studies conducted from 1378 to 1394 across Iran that included 4625 participants. The collected data from the 15 studies using Pearson's correlation coefficient's size effects mode were gone under meta-analysis. All statistical analyses were performed using the second edition. Of a comprehensive meta-analysis. Results showed that the mean of the general size effect for fixed effects model is equivalent to 0/517 and for the random effects model is equivalent to 0/521. Both of which are meaningful in 0/001 level. Therefore, the mean size effect for this study (0/517) can be interpreted as the moderate size effect to high critical thinking. Of hard work, educational achievement, happiness, self-regulation, creativity, motivation for imrovement, argument maps, self-efficacy beliefs, cognitive approaches, rethinking in the practice, problem solving skills, evaluation, thinking styles, personality traits, and the quality of teaching exist with critical thinking of meaningful size effect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meta-analysis
  • critical thinking
  • Educational System
آق ارکاکلی، رقیه؛ صفری، نوش­آفرین؛ حافظی­کن، حسین (1390). بررسی تأثیر کاربردهای آموزشی فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تفکر انتقادی و نگرش دانش آموزان دفتر سال اول متوسطه منطقه چهار تهران، فصلنامه پژوهش در برنامه­ریزی درسی، (21)8، 49-36.
احمدیان، منیا؛ سبحانی­نژاد، مهدی (1393). بررسی رابطه میان مؤلفه­های برنامه درسی پنهان با ابعاد گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان، فصلنامه پژوهش­های آموزش و یادگیری، (4)21، 112-87.
بختیارپور، سعید (1391). رابطه تفکر انتقادی ، راهبردهای فراشناختی و مدیریت زمان با عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. فصلنامه یافته‌های نو در روان‌شناسی، (22)7، 19-5. 
بدری گرگری، رحیم ؛ فتحی­آذر ، اسکندر؛ حسینی نسب، سید داوود؛ مقدم، محمد (1389). تأثیر بازاندیشی در عمل بر تفکر انتقادی دانشجویان، معلمان مراکز تربیت معلم تبریز، فصلنامه مطالعات تربیتی و روان­شناسی، (1)11،‌ 210-198.
بدری گرگری، رحیم؛ قناعت­پیشه، عترت­الزهرا (1394). تأثیر روش آموزشی افسانه­زدایی علمی بر تفکر انتقادی دانش­آموزان، فصلنامه نوآوری­های آموزشی، (55)14، 21-7.
بورنشیتن ، مایکل؛ هجر، لاری؛ هیگنیز، جولیان؛ روتشیتن، هانا (2005). راهنمای نرم افزار جامع فراتحلیل، ویرایش دوم، ترجمه علی دلاور و کامران گنجی (1391)، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
پاک مهر، حمید؛ جعفری ثانی، حسین؛ سعیدی رضوانی، محمد؛ کارشکی، حسین (1391). نقش کیفیت تدریس اساتید و مؤلفه های آن در توسعه تفکر انتقادی دانشجویان: فرصت ها و چالش های برنامه درسی در آموزش عالی. مطالعات روانشناسی تربیتی، (16)9، 38-17.
حاتمی، جواد؛ احمدزاده ، بتول؛ فتحی­آذر، ‌اسکندر (1392). دیدگاه استادان دانشگاه در خصوص کاربرد تفکر انتقادی در فرایند تدریس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه تبریز.
حسنی، فهیمه؛ ژاسنت، طیبی؛ بهشته، نیوشا (1393). اثربخشی آموزش تلفیقی تفکر انتقادی و تفکر خلاق بر یادگیری خودراهبر دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر قم. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (3)4، 75-55.
حنیفی، فریبا؛ حیدری، غلام­حسین؛ سوهانی، عاطفه (1391). تأثیر برنامه‌های آموزش خانواده بر تقویت تفکر انتقادی دانش آموزان دوره ابتدایی شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن.
رضوی، سید علی­اصغر؛ نوشین­فرد، فاطمه؛ باب الحوائجی، فهیمه؛ محمد اسماعیلی، صدیقه (1392). بررسی تأثیر آموزش تفکر انتقادی بر مهارت­های خواندن و نوشتن دانشجویان منطقه سه دانشگاه‌های آزاد اسلامی. فصلنامه جامعه­شناسی مطالعات جوانان، (10)4، 42-27.
سرمد، غلامعلی؛ سیدی، فرشید(1392).‌ بررسی تأثیر آموزش تفکر انتقادی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان. فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، (1)5، 118-101.
سلطان قرایی، خلیل؛ علایی، پروانه (1390). رابطه شیوه‌های شناختی یادگیری و پنج عامل بزرگ شخصیت با نگرش تفکر انتقادی دانشجویان دانشگاه تبریز. نوآوری‌های مدیریت آموزشی، (3)6،
سلیمان‌نژاد، اکبر؛ آیرملوی، بهروز (1391). رابطه باورهای معرفت­شناختی و گرایش به تفکر انتقادی در دانش­آموزان دوره متوسطه شهر ماکو در سال تحصیلی 91 - 90. فصلنامه تفکر کودک، (2)3، 132-107.
عاشورای جمال (1393). ارتباط خودکارآمدی، تفکر انتقادی، سبک‌های تفکر و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان پرستاری. فصلنامه دانشکده پرستاری و مامایی همدان، (3)22، 23-15.
عبداللهی عدلی انصار، وحیده؛ فتحی آذر، اسکندر؛ عبدالهی، نیدا (1393). ارتباط تفکر انتقادی با خلاقیت، باورهای خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی دانشجو‌معلمان. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، (7)2، 52-41.
عبدالهی، وحیده؛ فتحی­آذر، اسکندر؛ علایی، پروانه (1389). نقش آمادگی برای یادگیری خود-رهبر و نگرش تفکر انتقادی در پیش­بینی عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه تبریز. فصلنامه پژوهش‌های نوین روان شناختی، (17)5، 100-79.
غنی زاده، افسانه (1390). بررسی رابطه بین خودتنظیمی و تفکر انتقادی معلمان زبان انگلیسی. فصلنامه فناوری آموزشی، (3)5، 220-213.
 فتحی آذر، اسکندر؛ بدری گرگری، رحیم؛ احراری،‌ غفور (1393). تأثیر آموزش فن شش کلاه تفکر دو بونو بر گرایش تفکر انتقادی و خلاقیت دانش آموزان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تبریز.
فتحی­آذر، اسکندر؛  ادیب، یوسف؛ هاشمی، تورج؛ بدری گرگری، رحیم؛ غریبی، حسن (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای تفکر بر تفکر انتقادی دانش آموزان، پایان نامه دکتری، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه تبریز.
قاسمی، فرشید؛ مهاجری، احمد؛ اسکندری، شهره؛ آب­روشن، حسن (1392). بررسی و مقایسه مهارت تفکر انتقادی فرهنگیان دوره‌های ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و پیش دانشگاهی استان بوشهر و ارائه راهکارهایی جهت ارتقاء تفکر انتقادی،‌ شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان بوشهر.
 قدم­پور، عزت­اله؛ کامکار، پیمان؛ گراوند، هوشنگ؛ جمشیدی­کیا ، سجاد (1393). رابطه راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و گرایش به تفکر انتقادی با میزان آمادگی دانشجویان برای حضور در دوره‌های آموزش الکترونیکی. فصلنامه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، (1)5، 42-21.
 قنبری هاشم­آبادی، بهرامعلی؛ شهابی، مهرنسا (1387). بررسی اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر عزت نفس و مهارت­های حل مسئله دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه. فصلنامه روان شناسی تربیتی، (12)4، 19-1.
کدیور، پروین؛ نعمت طاووسی، محترم؛ علیزاده، فرح (1391). رابطه سبک­های یادگیری شناختی و تفکر انتقادی با خودکارآمدی در دانش­آموزان. فصلنامه تحقیقات روان شناختی، (13)4، 116-101.
کوکبی، مرتضی؛ عظیمی، محمدحسن؛ قنبری، خدیجه (1394). حضور مؤلفه‌های تفکر انتقادی در کتاب‌های داستانی از نظر مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. ‌فصلنامه ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، (1)26، 132-125.
گنجی، کامران؛ تقوی، سعیده؛ عظیمی، فتانه (1394). فرا تحلیل متغیرهای همبسته با خلاقیت. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (4)4،  49-1.
مرادی مخلص،‌ حسین؛ نیلی محمدرضا؛ حیدری، جمشید (1393). بررسی اثربخشی الگوی چند عاملی پرورش تفکر انتقادی در محیط­های یادگیری الکتریکی. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات، (22-21)7، 52-41.
معافیان، فاطمه؛ غنی زاد، افسانه (1390). بررسی رابطه میان تفکر انتقادی و خودکارآمدی دانشجویان زبان انگلیسی. مجله آموزش مهارت­های زبان، (1)3، 148-118.
معروفی، یحیی؛ محمدنیا، اسماعیل (1392). دوزبانگی و رابطه آن با مهارت­های تفکر انتقادی. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، (45)12، 60-45.
مومنی مهمویی، حسین؛ سید شریفی، مریم ( 1393). تأثیر الگوی کاوشگری بر تفکر انتقادی و نگرش دانش­آموزان نسبت به کتاب درسی علوم تجربی در دوره ابتدایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خراسان رضوی.
مهدی­زاده، حسین؛ لطفی، فریبا؛ اسلام­پناه، مریم (1391). بررسی تأثیر نقشه‌های استدلالی بر تفکر انتقادی دانش­آموزان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه ایلام.
اله­کرمی، آزاد؛ علی آبادی، خدیجه (1391). نقش خلاقیت در پیش‌بینی تفکر انتقادی
و شادکامی. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (2)2، 69-49.
هومن، حیدرعلی (1392). استنباط آماری در پژوهش رفتاری. تهران، انتشارات سمت.
یارمحمدزاده، پیمان؛ بختیار نصرآبادی، حسنعلی؛ آقابابایی، راضیه؛ جمشیدی کوهساری، محبوبه (1389). تببین متغیرهای ادراکی تفکر انتقادی و بعد شناختی پیشرفت تحصیلی. فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، (2)6، 90-75.
Agwu, K. K., Ogbu, S. O. I., & Okpara, E. (2007). Evaluation of critical thinking application in medical ultrasound practice among sonographers in south-eastern Nigeria. Radiography, 13(4), 276-282.
American Psychological Association. (2009). Publication manual of the American psychological association. Washington: American Psychological Association.
Castle, A. (2009). Defining and assessing critical thinking skills for student radiographers. Radiography, 15(1), 70-76.
Castle, A. (2011). Generation of a project proposal for an undergraduate literature review: One dimension of critical thinking. International Journal of Therapy and Rehabilitation, 18(4), 190-197.
Eiszler, C. (2000). College student’s evaluation of teaching and grade inflation, Research in Higher Education, 43 (4): 483-501.
Halpern, D. F. (2001). Assessing the effectiveness of critical thinking instruction. The Journal of General Education, 50(4), 270–286.
Larkin, L., Gallagher, S., Fraser, A. D., & Kennedy, N. (2016). Relationship between self-efficacy, beliefs, and physical activity in inflammatory arthritis. Hong Kong Physiotherapy Journal, 34, 33-40.
Mahapoonyanont, N. (2010). Factors related to critical thinking abilities; a meta-analysis. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 9, 986-990.
Marin, L. M., & Halpern, D. F. (2011). Pedagogy for developing critical thinking in adolescents: Explicit instruction produces greatest gains. Thinking Skills and Creativity, 6(1), 1-13.
Niu, L., Behar-Horenstein, L. S., & Garvan, C. W. (2013). Do instructional interventions influence college students’ critical thinking skills? A meta-analysis. Educational Research Review, 9, 114-128.
Paul, R., & Elder, L. (2000). Critical thinking: The path to responsible citizenship. High School Magazine, 7(8), 10-15.
Ugwu, A. C., Ukwueze, A. C., Erondu, O. F., & Nwokorie, E. (2010). Affective and cognitive learning outcomes of radiography students in a Nigerian university. The South African Radiographer, 48(2), 13-16.