«حلقۀ کندوکاو اخلاقی»، رویکردی نوین در تربیت اخلاقی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه برای کودکان و نوجوانان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

هدف اصلی این پژوهش مقایسۀ رویکرد فلسفه برای کودکان با سایر رویکردهای مهم در موضوع تربیت اخلاقی است. بدین منظور با طبقه‌بندی رویکردهای تربیت اخلاقی بر اساس ابعاد وجود آدمی (باور، عاطفه، اراده و رفتار) به رویکردهای باورمحور، عاطفه‌محور، اراده‌محور و رفتارمحور، مهم‌ترین نظریه‌ها ذیل هر یک از این رویکردها به طور مختصر تبیین شده است. در رویکرد باورمحور، نظریۀ تبیین ارزش‌ها و نظریۀ رشد قوۀ قضاوت اخلاقی پیاژه-کلبرگ، در رویکرد عاطفه‌محور، نظریۀ مراقبتیِ گیلیگان، در رویکرد اراده‌محور، نظریۀ سنتی-ارسطویی و در رویکرد رفتارمحور، نظریۀ رفتارگرایی اسکینر به اختصار تبیین شده‌اند و سپس مزایا و معایب هر یک به ویژه انتقادات وارد بر آن‌ها از منظر برنامۀ فلسفه برای کودکان مورد بحث قرار گرفته است. در ادامه تلاش شده است ضمن یک مقایسۀ تطبیقی نشان داده شود چه اشتراک‌ها و افتراق‌هایی میان رویکرد برنامۀ فلسفه برای کودکان در تربیت اخلاقی که آن را به طور مختصر «حلقۀ کندوکاو اخلاقی» می‌نامیم، با هر یک از نظریه‌های رقیب وجود دارد. نتیجۀ نهایی این است که «حلقۀ کندوکاو اخلاقی» از تمام رویکردها و نظریه‌های دیگر در تربیت اخلاقی متمایز است و بنیان‌گذاران این برنامه به صورت آگاهانه تلاش کرده‌اند نظریه‌ای در تربیت اخلاقی ارائه دهند که ضمن پوششِ تمام ابعاد وجود آدمی، جامع مزایای نظریه‌های رقیب و مانع نواقص آن‌ها باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“The Community of Ethical Inquiry” as a New Approach in Moral Education

نویسنده [English]

  • . .
چکیده [English]

The main aim of this study has been an analysis of the approach on Philosophy for Children (P4C) in comparison with other common approaches in moral education. To this effect, according to different aspects of human beings, the approaches in moral education were divided into approaches based upon belief, emotion, will and behavior, where the most important theories for each of them were explained briefly; the value clarification theory and Piaget-Kohlberg's moral development theory under belief-based approach, Gilligan's caring theory under emotion-based approach, the traditional Aristotelian theory under will-based approach and Skinner's behavioral theory under behavior-based approach were briefly explained, then the advantages and disadvantages of each, especially their criticisms from the perspective of Philosophy for Children, were discussed. Afterwards, we have attempted to offer a comparative study to show what similarities and distinctions exist between existing competing theories and Philosophy for Children's approach in moral philosophy, which briefly has been called “the Community of Ethical Inquiry”. Therefore, “the Community of Ethical Inquiry” is different from all approaches and theories in moral education and the founders of the program consciously attempted to provide a theory of moral education that also covers all aspects of human beings, embrace all benefits of competing theories, and prevent their deficiencies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral Education
  • the Community of Ethical Inquiry
  • the Value Clarification Theory
  • Piaget-Kohlberg's moral development theory
  • Gilligan's caring theory
  • the traditional Aristotelian theory
  • Skinner's behavioral theory
ابن مسکویه، احمد ابن محمد (1401ه.ق.) تهذیب‌الاخلاق؛ بیروت: دارالکتب العلمیه.
اسلامی، سید حسن (1387)؛ «جنسیت و اخلاق مراقبت»؛ فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان؛ سال یازدهم شماره 42.
اشعری، زهرا؛ هاجرالسادات قاسمی (1394)؛ «چالش با رویکرد رفتارگرایانه» در مجموعه مقالات نخستین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی (جلد 4)؛ تهران: آفتاب توسعه. آدرس اینرنتی:
ارسطو، (1378)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.
الرود، فردریک ای. (1381)؛ «فلسفه‌های معاصر تربیت اخلاقی»، مجله معرفت، شماره 61.
باقری، خسرو (1377)؛ مبانی و شیوه‌های تربیت اخلاقی: نقد تطبیقی علم اخلاق و روان‌شناسی معاصر؛ مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
جوادی، محسن؛ صیاد نژاد، علیرضا ( 1388)، «بررسی شکاف بین نظر و عمل اخلاقی از دیدگاه ارسطو»، فصلنامه اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، پیاپی 32، صفحات 1-28.
جهانگیرزاده، محمد(1390)؛ «دیدگاه‌های هویت ـ شخصیت و رفتاری‌نگر در رشد اخلاقی»؛ معرفت اخلاقی؛ سال سوم؛ زمستان 1390؛ شماره 9
حقیقت، شهربانو و مزیدی، محمد (1387). «بررسی و ارزیابی زمینۀ فلسفی و روش‌های آموزشی چهار رویکرد تربیت اخلاقی معاصر»؛ فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز؛ پیاپی 26؛ صفحات 105-134. شارپ، آن مارگارت (1392)؛ «فلسفه‌ورزی در دنیای عواطف»؛ ترجمۀ پریسا اباذری؛ مجلۀ نارنگی؛ شماره 6.
سیف، علی اکبر (1380)؛ روان‌شناسی پرورشی؛ تهران: نشر دوران.
فرانکنا، ویلیام کی.(1376)؛ فلسفۀ اخلاق؛ ترجمه هادی صادقی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی طه.
عالم‌زاده نوری، محمد (1388)؛ «رویکرد رفتارگرایی در رشد اخلاقی»؛ مجله پگاه حوزه؛ قسمت اول شماره 268 و قسمت دوم شماره 270.
غفاری، ابوالفضل (1384)؛ «اخلاق و تربیت اخلاقی از منظر رویکرد دل‌مشغولی: جایگزینی برای رویکرد کولبرگی»؛ مطالعات تربیتی و روان‌شناسی؛ دورۀ ششم شمارۀ دوم.
 لطف‌آبادی، حسین(1384)، «نقد نظریه‌های رشد اخلاقی پیاژه و کلبرگ و باندورا و ارائۀ الگویی نو برای پژوهش در رشد اخلاقی دانش‌آموزان ایران» در فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، سال چهارم، شماره 11، صص 107-79.
لیپمن، متیو و شارپ، آن مارگارت (1394)؛ غایب بزرگ مدرسه: کندوکاو اخلاقی (راهنمای مربی برای لیزا)؛ ترجمه و تدوین: روح‌الله کریمی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملکیان، مصطفی (1387)؛ گزارش سخنرانی: «اخلاق در دوران جدید»؛ آدرس اینترنتی:
هولمز، رابرت ال. (1382)؛ مبانی فلسفۀ اخلاق؛ ترجمۀ مسعود علیا؛ تهران: نشر ققنوس.
یوسفی، ناصر (1389). رویکردهای آموزشی در کار با کودکان خردسال؛ تهران: انتشارات کادگاه کودک.
Aristotle (1980) The Nicomachean Ethics, Oxford: Oxford University Press.
Gilligan, Carol(2003). In a Different Voice: Psychological Theory and Women's Development,Harvard University Press.
Harmin, Merrill (1979), “A Review” of Values Clarification,” The Phi Kappa Phi Journal, 69:23, Winter.
Harmin, Merrill and S. Simon (1973), “Values,” Readings in Values Clarification, ed. S.B. Simon and H. Kirschenbaum (Minneapolis, MN: Winston Press).
Kohlberg, Lawrence & Hersh, Richard H. (1977). “Moral Development: A Review of the Theory”, in Theory into Practice, Vol. 16, No. 2, Moral Development. (Apr., 1977), pp. 53-59.
Lipe, David (1978). A Critical Analysis of Values Clarification.  Apologetics Press. Retrieved from https://apologeticspress.org/rr/reprints/Critical-Analysis-of-Values-Cla.pdf
Lipman, M., Sharp, A.M. and Oscanyan, F.S. (1980). Philosophy in the Classroom, Philadelphia: Temple University Press.
Lipman, M. and Sharp, A.M. (1985) Ethical Inquiry: Instruction Manual to Accompany Lisa, Lanham, MD: University Press of America
 Nietzsche, Friedrich(1991). Daybreak: Thoughts on the Prejudices of Morality. Translated by R. J. Hollingdale. New York: Cambridge University Press.
Nietzsche, Friedrich(1969). On the Genealogy of Morals and Ecce Homo. Translated by Walter Kaufmann and R. J. Hollingdale. Edited by Walter Kaufmann. New York: Vintage Books.
Piaget, Jaen (1948). The Moral Judgment of the Child, Translated By Marjorie Gabain, USA: The Free Press.
Read, D., Simon, A. and Simon, S.B. (eds) (1975) Humanistic Education Sourcebook, Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Raths, Louis, M. Harmin, and S.B. Simon (1966), Values and Teaching ,Columbus, OH: Charles E. Merrill.
Simon, Sidney B. (1976), “Values Clarification vs. Indoctrination,” Moral Education, ed. D. Purpel and K. Ryan
(Berkeley, CA: McCutchan).
Sprod, Tim (2001). Philosophical discussion in moral education: the community of ethical inquiry, Routledge.