رشد اخلاقى کودک و ادبیات داستانى به همراه بررسى آثار داستانى جمشید خانیان از منظر رشد اخلاقى

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه،استادیار، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

نظریه‌هاى روان‌شناختى دربارة اخلاق عمدتاً حول این سؤالات شکل گرفته‌اند: چگونه، در چه سنّى و با چه سازوکارى قواى اخلاقى کودک شکل می‌گیرند و توانایى‌هاى اخلاقى او تثبیت می‌شوند. بخش اول این نوشته به مرور مختصر آراء پاره‌اى از مکاتب مهم روان‌شناسى دربارة اخلاق می‌پردازد. از آنجا که هدف اصلی بحث، پیوند اخلاق و ادبیات داستانی است، خواهیم کوشید تا از دل نظریه‌های مطرح شده سؤالاتی را برای سنجش و ارزیابی اخلاقی آثار داستانی استخراج کنیم. هدف از تهیة چنین فهرستی از سؤالات آن است که اولاً نشان دهد چگونه می‌توان از دل آثار داستانی موضوعاتی برای تأمل اخلاقی کودکان و نوجوانان به دست آورد و به عنوان نمونه در نشست‌ها و جلسات فلسفه برای کودک (P4C) از آن‌ها سود جست، و ثانیاً با در دست داشتن چنین فهرستی می‌توان تشخیص داد که آثار داستانی مورد پژوهش عمدتاً به کدام جنبه‌های اخلاقی پرداخته‌اند و کدام جنبه‌ها را مغفول گذاشته‌اند. در بخش دوم مقاله، به سراغ آثار داستانى جمشید خانیان خواهیم رفت و می‌کوشیم با توجه به چارچوب نظرى فراهم ‌شده در بخش نخست، مؤلفه‌ها و عناصر مربوط ‌به اخلاق را در میان شش اثر داستانى او بازشناسى و تحلیل کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Moral Development in Children and Children's Literature: Khanian's Stories from a Moral Point of View

نویسنده [English]

  • Hossein Sheykh Rezaee, et.al.
چکیده [English]

Psychological theories of moral development mainly focus on the following issues: when and how child acquires the moral faculty and how we can improve his/her moral judgments. In the first part of this paper, we will briefly review some of the main psychological theories of moral development. Our main concern is to study the relationship between children's literature and moral development; therefore we try to extract some questions from each theory to evaluate a literary work from a moral point of view. By means of such questions we can analyze a particular literary work and see whether it is possible to use as a material in P4C community of inquiry or not. Moreover, by having such a list of questions we can see which features of moral development are neglected and which ones are dominant in a particular body of literary works. In the second part of the paper, we will consider six stories written by Jamshid Khanian and will evaluate them from a moral point of view using the prepared set of questions. Our analysis shows that Khanian's works are rich and can be used easily as suitable materials in P4C sessions

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Moral Development in Children
  • Psychological Theories of Morality
  • philosophy for children
  • Khanian
برک، لورا (1388). روان‌شناسی رشد، ترجمة یحیی سیدمحمدی، دورة 2 جلدی، تهران: ارسباران.
پیاژه، ژان (1379). ق‍ض‍اوت‌ه‍ای‌ اخ‍لاق‍ی‌ ک‍ودک‍ان‌، ت‍رج‍مة‌ م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی‌ ام‍ی‍ری، ت‍ه‍ران‌: ن‍ش‍ر ن‍ی.‌
خانیان، جمشید (1380). ش‍ب‌ گ‍رب‍ه‌ه‍ای‌ چ‍ش‍م‌ س‍ف‍ی‍د، ت‍ه‍ران‌: ک‍ان‍ون‌ پ‍رورش‌ ف‍ک‍ری‌ ک‍ودک‍ان‌ و ن‍وج‍وان‍ان‌.‌
خانیان، جمشید (۱۳۸۱). ک‍وس‍ه‌م‍اه‍ی‌، ت‍ص‍وی‍رگ‍ر ام‍ی‍ر ن‍س‍اج‍ی، ت‍ه‍ران‌: ک‍ان‍ون‌ پ‍رورش‌ ف‍ک‍ری‌ ک‍ودک‍ان‌ و ن‍وج‍وان‍ان.
خانیان، جمشید (1382). قلب زیبای بابور، تصویرگر علی‌اصغر محتاج، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
خانیان، جمشید (1382). لاک‌پ‍ش‍ت‌ ف‍ی‍ل‍ی، تصویرگر پیمان رحیمی‌زاده؛ ویراستار مژگان کلهر؛ زیر نظر شورای ادبی [نشر افق]، ت‍ه‍ران‌: اف‍ق‌.
خانیان، جمشید (۱۳۸6). ناهی، تصویرگر ثمینه خوبی، ویراستار علی خاکبازان، ت‍ه‍ران‌: ک‍ان‍ون‌ پ‍رورش‌ ف‍ک‍ری‌ ک‍ودک‍ان‌ و ن‍وج‍وان‍ان‌.
خانیان، جمشید (۱۳۸۶). طبقة هفتم غربی، زیر نظر شورای ادبی [نشر افق]، تهران: افق.
کریمی، ع‍ب‍دال‍ع‍ظی‍م (1385). م‍راح‍ل‌ ش‍ک‍ل‌گ‍ی‍ری‌ اخ‍لاق‌ در ک‍ودک‌ (ب‍ا تأک‍ی‍د ب‍ر روی‍ک‍رده‍ای‌ ت‍ح‍ول‍ی) روان‌شناسی رش‍د، ت‍ه‍ران‌: ع‍اب‍د.
گنسلر، هری (1385). درآم‍دی‌ ج‍دی‍د ب‍ه‌ ف‍ل‍س‍فة‍‌ اخ‍لاق‌، ت‍رجمة ح‍م‍ی‍ده‌ ب‍ح‍ری‍ن‍ی، وی‍راستة م‍ص‍طف‍ی‌ م‍ل‍ک‍ی‍ان‌، ت‍ه‍ران: آس‍م‍ان‌ خ‍ی‍ال، ن‍ق‍د ق‍ل‍م‌‏‫.
مک ناتن (1383). ن‍گ‍اه‌ اخ‍لاق‍ی‌، درآم‍دی‌ ب‍ه‌ فلسفة‌ اخ‍لاق‌، ت‍رج‍مة حسن‌ م‍ی‍ان‍داری‌، ت‍ه‍ران‌: س‍ازم‍ان‌ م‍طال‍ع‍ه‌ و ت‍دوی‍ن‌ ک‍ت‍ب‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍ان‍ی‌ دان‍ش‍گ‍اه‌ه‍ا (س‍م‍ت‌).
ویگوتسکی، ال. اس. (1369). ذهن و اجتماع: رشد فرایند عالی ذهن، ترجمة رؤیا منجم، تهران: علمی.
 
Edmiston, B. (2008). Forming Ethical Identities in Early Childhood Play, Routledge.
Lapsley, D. K. (2006). "Moral Stage Theory", M. Killen & J. G. Smetana (eds.), Handbook of Moral Develpoment, Lawrence Erlbaum Associates.
Mullins, M. M. (2008). "Kohlberg, Lawrence", F. C. Power et al. (eds.), Moral Education: A Handbook, Praeger.
Schrader, D. E. (2008). "ognitive Moral Development", F. C. Power et al. (eds.), Moral Education: A Handbook, Praeger.
Smith, S. (2000). "Children at Play", J. Mills & R. Mills (eds.), Childhood Studies, A Reader in Perspectives of Childhood, Routledge.
Stephens, J. M. (2008). "Bandura, Albert", F. C. Power et al. (eds.), Moral Education: A Handbook, Praeger.