بررسی تأثیر اجرای برنامة «فلسفه برای کودکان» در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پسر پایة اول مقطع متوسطة منطقة 14 تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشجوی دکتری فلسفة تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر اجرای برنامۀ «آموزش فلسفه به کودکان» در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پسر پایۀ اول مقطع متوسطۀ منطقۀ 14 شهر تهران است. این پژوهش به روش نیمه‌تجربی و با بهره‌گیری از طرح تحقیق آزمون مقدماتی و نهایی با گروه شاهد انجام شد. جامعۀ آماری این پژوهش را همۀ دانش‌آموزان پسر پایۀ اول مقطع متوسطة منطقۀ 14 شهر تهران در سال تحصیلی 1390 - 1391 تشکیل ‌دادند که از بین آن‌ها 60 نفر نمونه با روش نمونه‌گیری چند‌مرحله‌ای خوشه‌ای انتخاب شدند (30 نفر گروه شاهد و30 نفر گروه تجربی). پس از برگزاری دورۀ آموزشی مورد نظر، به منظور جمع‌آوری داده‌ها، از آزمون خلاقیت عابدی و، به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، از آزمون تی ـ استیودنت برای گروه‌های وابسته استفاده شد. یافته‌های این پژوهش، درمجموع، اعتبار و اعتماد‌پذیری برنامۀ فلسفه برای کودکان را در پرورش خلاقیت و چهار مؤلفۀ اصلی آن، یعنی سیالی و بسط و ابتکار و انعطاف‌پذیری، تأیید کرد.

عنوان مقاله [English]

The Effect of P4C Program on Creativity of High School Boys in Tehran

نویسندگان [English]

  • Ezat Allah Naderi 1
  • Amir Tajali Nia 2
  • Ali Shariatmadari 1
  • Maryam Seyf Naraghi 1
چکیده [English]

The present study aimed to investigate whether P4C program could have any significant impact on the development of creativity of first grade high school boys. In this quasi-experimental study with a pretest-posttest non-equivalent groups design, the participants were selected based on multi-level cluster sampling and the population included all first grade high school boys in zone 14 of Tehran, Iran in the academic year of 1390-1391. A total number of 60 students were selected and divided into an experimental and a control group with 30 students in each group. In order to collect data, Abedi’s creativity test (CT) was utilized and paired samples t-test was used to examine the difference between the means of the two groups. The findings verified the validity and reliability of P4C program in developing children’s creativity and its four components including continuity, extension, creativity, and flexibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • creativity
  • community of inquiry
  • high school boys
  • P4C
افروز، غلامعلی و پرویز کامکاری (1387). هوش و خلاقیت؛ تاریخچه، نظریه‌ها و رویکردها، تهران: دانشگاه تهران.
پیرخائفی، علیرضا، احمد برجعلی، علی دلاور، و حسین اسکندری (1388). «تأثیر آموزش خلاقیت بر مؤلفه‌های فراشناختی تفکر خلاق دانشجویان»، فصل‌نامة رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد واحد گرمسار، س 3، ش 2.
جهانی، جعفر (1381). «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزشی تفکر انتقادی ماتیو لیپمن»، فصل‌نامة علوم انسانی، س 12، ش 42.
جهانی، جعفر (1387). «آموزش تفکر خلاق به نوجوانان، رویکرد پژوهش‌محور»، فصل‌نامة اندیشه‌های نوین تربیتی، دورۀ چهارم، ش 3.
جهانی، جعفر (1388). پرورش خلاقیت از نظریه تا عمل، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
دمیرچی، یداله و مریم وفایی (1380). «بررسی اثر کوتاه‌مدت و بلندمدت آموزش حل خلاق مسائل بر فرایند مسئله‌یابی حل مسئله و کاربرد راه‌حل آن»، فصل‌نامة مطالعات برنامۀ درسی، ش 1.
سرمد، زهره، عباس بازرگان، و الهه حجازی (1383). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: آگاه.
شریفی، علی‌اکبر و رقیه داوری (1388). «مقایسۀ تأثیر سه روش پرورش خلاقیت در افزایش خلاقیت دانش‌آموزان پایۀ دوم راهنمایی»، مجلة روا‌ن‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، س 15، ش 6.
شریفی نجف‌آبادی (1389). «بررسی اثربخشی تفکر فلسفی مبتنی‌بر روایت به کودکان بر توانایی حل مسئله دانش‌آموزان پایة اول راهنمایی شهر اصفهان»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
صادقی مال‌امیری، منصور (1386). خلاقیت رویکردی سیستمی: فرد، گروه، سازمان، تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
صفایی‌مقدم، مسعود، سیدمنصور مرعشی، محمدجعفر پاک‌سرشت، خسرو باقری، و حسین سپاسی (1385). «بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهشی در برنامة آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت‌های استدلال دانش‌آموزان پسر پایة سوم راهنمایی مدرسة نمونه دولتی اهواز»، علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، دورۀ سوم، ش 2.
صفایی‌مقدم، مسعود، سیدمنصور مرعشی، پروین خزامی، و همکاران (1389). «بررسی تأثیر اجرای برنامة آموزش فلسفه برای کودکان به روش اجتماع پژوهشی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش‌آموزان پایة پنجم ابتدایی شهر اهواز»، دو‌فصل‌نامة تفکر و کودک، س 1، ش 1.
عابدی، جمال (1372). «خلاقیت و شیوه‌ای نو در اندازه‌گیری آن»، پژوهش‌های روان‌شناختی، دورۀ دوم، ش 1 و 2.
فیشر، رابرت (1386). آموزش تفکر به کودکان، ترجمۀ مسعود صفایی‌مقدم و افسانه نجاریان، اهواز: نشر رسش.
فیشر، رابرت (1388). آموزش و تفکر، ترجمۀ فروغ کیان‌زاده، اهواز: نشر رسش.
قائدی، یحیی (1383). آموزش فلسفه به کودکان، بررسی مبانی نظری، تهران: دواوین.
قراملکی، احد فرامرز (1384). «فلسفه برای کودکان از تفکر منطقی تا تجارت فلسفی»، ویژه‌نامۀ فلسفه و کودک، بنیاد حکمت صدرا، ش 1.
کاظمی،‌ یحیی و زهرا نیک‌منش (1390). تفکر و زبان، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
ماهروزاده، طیبه و شیوا رمضانپور (1390). «تأثیر روش اجتماع پژوهشی برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت‌های شهروندی»، فصل‌نامة اندیشه‌های نوین تربیتی، دورۀ هفتم، ش 3.
ناجی، سعید (1389). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، گفت‌وگو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت، ج 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی مطالعات فرهنگی.
ناجی، سعید و پروانه قاضی‌نژاد (1386). «بررسی نتایج برنامۀ فلسفه برای کودکان روی مهارت‌های استدلالی کودکان»، مطالعات برنامۀ درسی، ش 7.
ناجی، سعید و سمیه خطیبی‌مقدم (1389). «آموزش تفکر به کودکان راهی برای دست‌یابی به صلح جهانی»، دوفصل‌نامة تفکر و کودک، ش 2.
نادری، عزت الله و مریم سیف‌نراقی (1389). غفلت‌ها و کاستی‌ها در تحقیقات و مصادیق آ‌‌‌ن‌ها، تهران: ارسباران.
نادری، عزت الله و مریم سیف‌نراقی (1390). روش‌های تحقیق و چگونگی ارزش‌یابی آن در علوم انسانی، تهران: ارسباران.
 
Adam, Angelica Hurtado (2006). ‘philosophy for children in teaching’, Thinking: the journal of philosophy for children, Vol. 18, No. 2.
Adey, Philip (2006). ‘A model for the professional development of teachers of thinking’, Thinking skills and creativity, Vol. 1, No. 1.
Bleazby, J. (2007). ‘Reconstructing Gender in the philosophy for Children program’, paper presented at the Australasian Association of Research in Education Conference, University of Notre Dame, Fremantle, Western Australia.
Costa, Arthur (2006). ‘Five themes in a thought-Full Curriculum thinking skills and creativity’, Thinking Skills and Creativity, Vol. 1, No. 1.
Ekvall, G. (1996). ‘Organizational Climate for Creativity and Innovation’, European Journal of work and organizational psychology, Vol. 5.
Haynes, A. (2002). Children as Philosopher, London and New york: Routledge flamer.
Hogan, Michael John (2006). ‘Cultivating thought-Full and creative thinkers: A comment on quality merging costa with Claxton et al.’, thinking skills and creativity, Vol. 1, No. 1.
Lipman, M. (1991). thinking in Education, Cambridge: Cambridge University.
Lipman, M. (1995). Moral Education, Cambridge: Cambridge University.
Mitias, Laram (2004). ‘P4c: philosophy process, perspective, and pluralism for children’, Thinking: the Journal of philosophy for children, Vol. 17, No. 1 and 2.
Ryhammar, L. and C. Borlin (1999). ‘Creativity Research, Historical considerations and main lines of development’, education research, Vol. 3.
Strenberg, R. J. (1989). the nature of creativity, London: cambridge university.
Torrance, E. p. (1998). ‘An interview with E. Paul Torrance about Creativity’, Educational Psychology Review, Vol. 10.