بررسی اهمیت پرورش تفکرانتقادی درکودکان با تکیه برداستان‌های مثنوی مولوی(رهیافتی آموزشی براساس نظریۀ لیپمن)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد، واحد تهران شمال،تهران، ایران

2 ستادیارگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد، واحد تهران شمال، تهران، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد، واحد تهران شمال، تهران، ایران.

چکیده

هدف ا‌ز این پژوهش، دستیابی به تفکر انتقادی در داستان‌های مثنوی  به‌منظور تبیین تفکر انتقادی در تعلیم‌ و تربیت کودک است. پژوهش پیشِ روابتدا جایگاه اهمیت پرورش تفکر انتقادی‌ در کودکان ‌را بررسی کرده، سپس به تحلیل داستان‌های موجود در مثنوی ازجهت ‌مهارت‌های ‌تفکر انتقادی براساس دیدگاه  لیپمن پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا داستان‌های مثنوی به لحاظ موضوع و ساختار به نیازهای کودکان در جهت پرورش فلسفی آن‌ها پاسخ می‌دهد؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بیش از 211 داستان ِمثنوی علاوه‌براین‌که در زمینة عاطفی نیرومندند، ‌چالش‌های بالقوه‌ای ‌را نیز برای پردازش شناختی در کودک فراهم می‌کنند. ویژگی ساخـتاری داستان‌ها به شیـوۀ غیرمستقیم و تنوع موضوعات، می‌تواند تفکر کودکان‌ را تحت تأثیر قراردهد و منجر به شکل‌گیری مهارت‌هایی درتفکر انتقادی‌؛ ‌مانندپرسش، استنباط‌ و...در کودکان شود وآن‌ها به کمک این مهارت‌ها قادر خواهند بود مسائل پیرامون خویش را به‌روشنی درک و ارزیابی کنند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Importance of Fostering Critical Thinking in Children through Stories in the Rumi’s Masnavi: An Educational Approach based on Lipman’s Theory

نویسندگان [English]

  • Seydh Asma Nejat 1
  • Soraya razeghy 2
  • Hengamh Ashouri 3
1 . Ph. D. Student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran.
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran.
چکیده [English]

The purpose of this study is to acquire critical thinking skills through stories in the Rumi’s Masnavi and explore its role in child training. First, the importance of fostering critical thinking in children is examined, and then stories in the Rumi’s Masnavi are analyzed in terms of critical thinking skills based on Lipman’s work. The research is descriptive-analytical in nature, seeking to answer the question whether stories of Masnavi meet the needs of children in terms of subject and structure in order to develop personal philosophy? The findings indicate that more than 211 stories in the Masnavi provide potential challenges for the child’s cognitive processing, in addition to being emotionally powerful. Through an indirect way and different topics, the structural features of those stories can affect children’s thinking and lead to the formation of critical thinking skills such as questioning, drawing inference and so on in children. The development of such skills will help children to be able to clearly understand and evaluate a variety of issues around themselves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Thinking
  • Child
  • Story
  • Rumi's Masnavi
  • Matthew Lipman
کتاب‌نامه
ارجی، علی‌اصغر (1386)، «داستان؛ زبان روشن و ازلی مولانا»، مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی بزرگداشت هشتصدمین سال تولد مولانا جلال‌الدین بلخی، س5، ش21، ص123-108.
ارنشتاین، آلن سی، فرانسیس پی هانکینس (1373)، مبانی فلسفی، روانشناختی و اجتماعی برنامةاسمیت درسی، ترجمة سیاوش خلیلی شورینی، تهران: یادوارة کتاب.
اسمیت، فلیپ جی (1382)، ذهنیت فلسفی درمدیریت آموزشی، ترجمة محمد رضا بهرنگی، تهران: کمال تربیت.
اقتداری، احمد (1369)، بشنو از نی، نوای نی، تهران: دنیای کتاب.
امین دهقان، نسرین ومهری پریرخ (1382)، تحلیل محتوای کتاب‌های داستانی مناسب کودکان گروه سنی «ب» با رویکرد کتاب درمانی، تهران: کتابداری و اطلاع رسانی.
جهانی، جعفر (1381)، دیباچه‌ای بر شیوه‌های پژوهش در تفکر انتقادی، شیراز: ملک سلیمان.
حسینی، افضل‌السادات و سیده زهره محمدزاده (1395)، «اثربخشی برنامة آموزش خلاقیت در قالب فعالیت‌های هنری بر رشد خلاقیت دانش‌آموزان»، فصلنامة علمی‌پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، س 4، ش 6، ص130-109.
حسینی، زهره (1384)، اصول داستان‌های فکری و مفاهیم موجود در آنها، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
خسرونژاد، مرتضی (1382)، معصومیت و تجربه، درآمدی بر فلسفه ادبیات کودک، تهران: مرکز.
خسرونژاد، مرتضی (1386)، «تأملی بر همنشینی ادبیات کودک و فلسفه در برنامة فلسفه برای کودکان»، فصل‌نامة نوآوری‌های آموزشی، س 6، ش 20، ص 124-109.
دیناروند، حسن و محسن ایمانی (1387)، «تبیین نظریة انتقادی، تعلیم و تربیت انتقادی و دلالت‌های آن از منظر فریره و ژیرو و نقدآن»، فصل‌نامة اندیشه‌های نوین تربیتی، دورۀ چهارم، س 2، ش 3، ص 176-145.
رشتچی، مژگان (1389)، «ادبیات‌ داستانی کودکان و نقش آن در رشد تفکر»، فصل‌نامۀ تفکر و کودک، س 1، ش2، ص 32-27.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1362)، با کاروان حلّه، ج 6، تهران: جاویدان.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1388)، سر نی، تهران: علمی.
سنگه، پیتر (1395)، پنجمین فرمان در حیطۀ عمل، ترجمة پژمان حسینی، تهران: ناقوس.
شفیعی، فاطمه (1386)، «گفت‌وگو در داستان‌های مثنوی»، مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی بزرگداشت هشتصدمین سال تولد مولانا جلال‌الدین بلخی، س5، ش21، ص 75-59.
فیشر، رابرت (1385)، آموزش و تفکر، ترجمة فروغ کیان‌زاده، اهواز: رسش.
فیشر، رابرت. (1385). آموزش تفکر به کودکان، ترجمة: مسعود صفایی‌مقدم و افسانه نجاریان، چاپ اول، اهواز: رسش.
قاضی مرادی، حسن (1393)، درآمدی بر تفکر انتقادی، تهران: اختران.
قائدی، یحیی (1383)، آموزش فلسفه به کودکان، تهران: دواوین.
قائمی، فرزاد (1386)، «نقش فلسفۀ تمثیلی در داستان‌پردازی‌های مولانا در مثنوی»، فصل‌نامة پژوهش‌های ادبی، س 7، ش 16، ص 198-183.
لیپمن، میتو (1383)، فلسفه و کودک، گفت‌وگو سعید ناجی با متیو لیپمن، نشریۀ کتاب ماه ادبیات و فلسفه، س7، ش 82، ص 11-8..
مایرز، چت (1374)، آموزش تفکر انتقادی، ترجمة خدایار ابیلی، تهران: سمت.
مصلح، ملیحه و رقیه بهادری (1395)، «سادگی و ژرفا در بیان پیوند زندگی و مرگ»، کتابداری و اطلاع‌رسانی،س4، ش 2، ص 92-80..
مطلبی‌نژاد، سکینه (1395)، اثر بخشی الگوی آموزشی ساخت و اندیشه بر مهارت‌های اجتماعی و حلّ مسئلۀ کودکان 7-5، پایان‌نامة کارشناسی ارشد گرایش بالینی، شاهرود: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات.
مقصودی، جهانگیر؛ شهرام اعتمادفر و فریبا حقانی (1389)، «راه‌های پرورش تفکر انتقادی دانشجویان، چالشی بزرگ در آموزش»، فصل‌نامۀ اندیشه‌های نوین تربیتی، ش 10، دورۀ 5، ص 1120-1110.
مکتبی‌فرد، لیلا (1394)، کودک، داستان و تفکر انتقادی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1363)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1374)، شرح مثنوی مولوی، تصحیح رینولدنیکلسون، ترجمة محمد لاهوتی، تهران: علمی-فرهنگی.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1375)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولدنیکلسون، تهران: بهنود.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1387)، غزلیات شمس تبریزی، گزینش و تفسیر اشعار: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
ناجی، سعید (1387)، کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ناجی، سعید و سمیه خطیبی‌مقدم (1389)، «آموزش تفکربه کودکان راهی برای دستیابی به صلح جهانی»، فصل‌نامۀ تفکر و کودک، س 1، ش 2، ص 141-121.
هاشمیان‌نژاد، فریده (1380)، ارائۀ چهارچوب نظری درخصوص برنامة درسی مبتنی بر تفکر انتقادی در دورة ابتدایی با تأکید بر برنامة درسی مطالعات اجتماعی، رسالة دکتری، تهران: دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.
 
Dewey, j. (1983). Democratie et education a la philosophie de leducation, G. Deledalle.
Facione,peter A.(2007)."Critical thinking: wath it is and why it counts".Millbrae, CA: Lnsight Academic Press Available at:http:// nsu.edu.(Retrieval date:06/04/2008).Halpern, D. F. (2007). The nature and nurture of critical thinking. (Eds: Robert J.Sternberg, Henry L.Roediger III and Diane F. Halpern).Cambridge university Press.
Lipman, M. (1976). "Can philosophy for children be the Basis of Edu Redesign?", Journal  of  socical studies, Vol.69,No.6.
 Lipman, M. (2003). Thinking in Educatin (2nd  edn), Combridge Univrsity Prees.Lipman,M.(1988) .«Critical Thinking: What can it be». Educational  Leadership Vol 46, No1.cpe.p.38-43.
Paul, R. (1992). Critical Thinking: What, why and how, New Directions for Community College, 77, P.3-25.
Paul, R. (1993). The Logic of  Creative and Critical Thinking, American Behavioral Scientist, 37:1, p.21-39.
Siegel, H. (2003). Cultivating  Reason, in: R. Curren (ed.), A Companione to the Philosophy of Education (Oxford, Blackwell), p. 305-319.
Vansieleghem, N. (2010). "Wath is philosophy for children, How do We Have to Understand Her Critical Voice? Fram an  Educational Experiment  to Experimental Education" Proceedings of 39th Annual Conferenc of the philosophy of Education Society of Australasia, Wellington, New Zealand.
Vygotsky, L. (1985). Thought and Language, E.Hanfmann and G.Vakar, trans. Cambridge, MA, MIT Press.