بازنماییِ فرایندهای شناختی‌‌ در قصۀ «خاله‌سوسکه»: بر پایۀ تحلیل گفتمان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، ادبیات کودک و ‌نوجوان، دانشگاه پیام‌نور، ایران

2 استاد، گروه روان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، ایران

چکیده

«تحلیل­گفتمان» شیوه­ای برای بررسی شکل­گیری معنا در واحدهای زبانیِ بزرگتر از «جمـله» است که علاوه­بر زبان، سازه­های فرازبانی را نیز ملحوظ می­دارد. خلاف تحلیل­گفتمان­های زبان­محور، شیوۀ تحلیل این پژوهش بر روان­شناسی شناختی، به­عنوان وجه فرازبانیِ گفتمان، تمرکز دارد. در قصۀ «خاله­سوسکه» درونمایۀ «ازدواج» هر یک از شخصیت­ها را دچار چالش­های شناختاریِ قضاوت، تصمیم­گیری، و حل­مسئله می­کند، از همین رو رویکردی بر پایۀ روان­شناسی شناختی برای تحلیل قصۀ مذکور اختیار شده است. پژوهش حاضر بر آن است که در موقعیت­های اجتماعیِ داخل قصه، رابطۀ پنهانِ گفته­ها و کنش­های شخصیت­ها را با فرایندهای شناختی­شان (نه با فرایندهای شناختیِ خواننده) آشکار سازد. در همین راستا، با روش تحلیلی­توصیفی به این پرسش پاسخ می­دهد که: گفتمان­های دوجانبه­ای که بین شخصیت­های مختلف قصه شکل می­گیرد چگونه توسط فرایندهای شناختیِ آن شخصیت­ها هدایت می­شوند؟ کودک به­خاطر همذات­پنداری با قصه، چگونگی به­کارگیری شناختارهای مورد استفادۀ شخصیت­ها را ناآگاهانه در شبکۀ شناختیِ خود نهادینه می­کند، ازهمین­رو، بازنمایی فرایندهای شناختیِ شخصیت­های قصه با بازنمایی فرایندهای شناختیِ خوانندۀ قصه همبسته است. در همین راستا، پژوهش حاضر نشان می­دهد: بازنماییِ تکالیفی که مانند قصۀ خاله­سوسکه با نتایج تفسیری همراه­اند، ژرف­پردازی و گسترش فرآیندهای شناختی کودک را تقویت می­کنند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of Cognitive Processes in Folktale of “Aunt Beetle Wedding”: A Discourse Analysis-based Research

نویسندگان [English]

  • Amirhossein Zanjanbar 1
  • Hussein Zare’ 2
1 M.A. in Children ̓s and Young Adult Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran.
2 . Professor, Department of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Discourse analysis is a research method to study the formation of meaning in linguistic units larger than sentences, which takes into account a metalingual function, in addition to language. Unlike discourse analysis approaches to language, this study focuses on the analysis of cognitive psychology as a metalingual attribute of discourse. In the folktale of “Aunt Beetle Wedding”, the theme of “marriage” confronts each of the characters with cognitive challenges of judgment, decision-making and problem-solving. Hence, the research applies an approach based on cognitive psychology for analysis of the story. The present study aims to reveal some hidden relationships between characters’ words and actions with their own cognitive processes (rather than the reader’s cognitive processes) through the story’s social situations. In this regard using a descriptive-analytical method, this study answers the question: how are dialectical discourses formed between different characters guided/ managed by their hidden cognitive processes? Due to children’s identification with story characters, they unknowingly institutionalizes how to use those cognitions used by the character in their own cognitive network. Therefore, the representation of cognitive processes of story characters is correlated with the representation of cognitive processes of readers. In this regard, the present study concludes that the representation of some tasks that are accompanied by interpretive results in such stories as “Aunt Beetle Marriage” reinforces deepening and expanding of general cognitive processes in children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Popular Literature
  • Discourse Analysis
  • Folktale
  • Children’s Literature
  • Cognitive Development
  • Philosophy for Children (P4C).  
آیزنک، مایکل و مارک کین (1397). روان­شناسی شناختی، زبان، تفکر، هیجان­ها و هوشیاری. ترجمۀ حسین زارع. ویرایش هفتم. تهران: ارجمند.
پورگیو، فریده و مسیح ذکاوت (1389). بررسی نقش­های جنسیتی در خاله­سوسکه. مطالعات ادبیات کودک. د1. ش2. صص 27-43.
خرّمی، علی­مراد (1392). مخاطب­شناسی افسانه­ها: کودکان یا بزرگسالان. فرهنگ مردم ایران. ش33. صص 9-32.
رجبی، مهسا؛ خلیل بیگ­زاده؛ سعید ناجی و سیمین اسفندیاری (1396). افسانه­های ایرانی پریان ابزاری برای فکرپروری کودکان. تفکر و کودک. د8. ش2. صص 59-86.
زنجانبر، امیرحسین؛ فاطمه بستانی و حسین زارع (1398). تحلیل نشانه­روانکاوی رمان نوجوان «مسابقه دات­کام» با رویکرد واسازی. پژوهش­های زبانی. د10. ش1. صص 59-82.
زنجانبر، امیرحسین و حسین زارع (1399). رده­بندی مثل­های مبتنی­بر شناخت اجتماعی. شناخت اجتماعی. د9. ش2.
علی­بیگی، رضوان (1390). بررسی و معرفی نسخه چاپ سنگی خاله­سوسکه. هنرهای زیباـ هنرهای تجسمی. ش47. صص 67-74.
کاندا، زیوا (1388). شناخت اجتماعی. ترجمه: حسین کاویانی. چ5. تهران: مهرکاویان.
مهتدی، فضل­الله (1399). ج دوم. ویراستار و گردآورنده. «خاله­سوسکه» در قصه­های صبحی. چ2. تهران: معین.
ناجی، سعید (1394). تفکر نقادانه در عمل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ناصرزاده، هانا (1383). خاله­سوسکه که بود و چه کرد؟ جامعه­شناسی ادبیات شفاهی ایران. پژوهش­نامه ادبیات کودک و نوجوان. ش 37. صص82-87.
ناظمی، زهرا و مسیح ذکاوت (1394). بررسی سیر تحول تاریخی تصویرگری در بازنویسی­ها و بازآفرینی­های خاله­سوسکه.  مطالعات ادبیات کودک. د6. ش1. صص 175-204.
هارت، کریستوفر (1398). تحلیل گفتمان انتقادی و علوم شناختی. ترجمۀ مسعود دهقان، فردوس آقاگل­زاده، بهناز وهابیان. تهران: نویسه پارسی.
Eysench. Michael.w & Mark.t. Keane (2010). Cognitive Psychology A Students Handbook. Ed:6th. USA and Canada: Psychology Press.
Fasold, R. (1990). The sociolinguistics of language. Oxford: Blackwell.
Gerrig, Richard J (2010). "Psychological Approaches to Narrative". In: Routledge Encyclopedia of Narrative Theory. Edited by: David Herman, Manfred Jahn and
Marie-Laure Ryan. United Kingdom: Taylor  & Francis e-library. Pp:470-474.
Newel, A & Simon, H.A (1972). Humn problem solving. Englewood cliffs, NJ: Prentical Hall.
Newel, A & Simon, E.P (2001). Information processing and insight: A process model of performance on the nine-dot and related problems. Jornal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 27, 176-201
Ohlsson, s (1992).  Information processing explanations of insight and related phenomena. In: M.T. Keane & K.J. Gilhooly (Eds.), Adavnces in the psychology of thinking. London: Harvester Wheatsheaf.
Tversky, A. Koehler, D.J. (1994). Support theory. A nonextensional representation of subjective probability. Psychological review, 101 ,547-567.