بررسی اثربخشی آموزش فلسفه به کودکان بر تفکرانتقادی دانش آموزان پایه ششم

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش،تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش فلسفه به کودکان بر تفکرانتقادی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرری است. این پژوهش از نوع کاربردی و تجربی و به روش نیمه آزمایشی با استفاده از طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون همراه با گروه کنترل صورت گرفت. از میان جامعه آماری دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهرری، 60 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شد. آن‌ها در دو گروه 30 نفری کنترل و آزمایش به‌صورت تصادفی گمارده شدند. آموزش برای گروه آزمایش طی 10 جلسه یک‌ساعته انجام شد اما گروه کنترل بدون دریافت آموزش به فعالیت معمول خود ادامه دادند. آموزش با استفاده از برنامه آموزش فلسفه برای کودکان لیپمن صورت گرفت. ابزار پژوهش پرسشنامه تفکرانتقادی ریکتس بود که پایایی آن پس از اجرای اولیه بر 30 دانش‌آموز با استفاده از آلفای کرونباخ 82/0 به دست آمد. داده‌های حاصل از پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل گردید. نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد که آموزش فلسفه برای کودکان بر تفکرانتقادی و مؤلفه‌های آن (خلاقیت، تعهد، بالندگی) تأثیر معناداری داشته است و موجب افزایش آن در دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرری شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Effectiveness of Teaching Philosophy to Children on Critical Thinking Skills of Sixth-Grade Students

نویسنده [English]

  • Nayereh Shahmohammadi
Assistant Professor, Organization for Educational Research and Planning (OERP), Ministry of Education
چکیده [English]

The current study aims to investigate the impact of teaching philosophy to children on critical thinking skills of sixth-grade elementary students in the city of Ray. It is an applied and quasi-experimental research study using the pretest-posttest design involving a control group. Among the statistical population consisting of female students in the sixth-grade elementary school at the city of Rey, a number of 60 subjects were selected as the research sample. The subjects were randomly assigned to two experimental and control groups (n= 30). The teaching process for the experimental group was implemented during 10 one-hour sessions; however, the control group continued their normal activities with no additional training sessions. The teaching was done using Lipman’s approach to philosophy for children (P4C). The research instrument was the Ricketts' (2003) Critical Thinking Disposition Questionnaire for which the reliability was obtained after a pilot test on 30 students using the Cronbach’s alpha of 0.82. The Analysis of covariance (ANCOVA) method was carried out for data analysis. The results indicate that teaching philosophy to children has a significant impact on their critical thinking and its components (creativity, commitment, maturity), also it enhances the levels of critical thinking among the sixth-grade elementary students being studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophy for Children
  • Critical Thinking
  • Creativity
  • Commitment
  • Maturity
-         اسپیدکار،محبوبه(1395).  دنیایی که نمی‌شناسم: روشی برای پرورش تفکر فلسفی کودکان و نوجوانان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 88ص
-         ایزدی فرد، راضیه؛ سپاسی آشتیانی، میترا(1389). اثربخشی درمان شناختی - رفتاری با آموزش مهارت حل مسئله در کاهش علائم اضطراب امتحان، مجله علوم رفتاری، دوره چهارم - شماره 1 صفحه - 23 تا 28
-         بختیارپور، سعید؛ برون، سارا؛ حیدری، علیرضا و برون، سیما. (1392). تأثیر آموزش حل خلاق مسئله بر مؤلفه‌های خلاقیت دانش آموزان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2 (4): 55-71.
-         برهمن،مریم و خدابخشی صادق آیادی، فاطمه(1396).آموزش فلسفه برای کودکان، پیشرفت های نوین در علوم رفتاری،2(9)،103-90
-         چراغ زاده، مینا؛ کردنوقایی،رسول و سهرابی،زهرا(1398) اثربخشی آموزش فلسفه به کودکان بر احساس تنهایی و ناامیدی دانش آموزان،فصلنامه تفکر و کودک ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،(10)1،1-23
-         دره زرشکی، نسرین؛ برزگر بفروئی، کاظم و زندوانیان، احمد. (1396). اثربخشی آموزش فلسفه به شیوه حلقه کندوکاو بر تفکرانتقادی در دانش‌آموزان دوره ابتدائی، فصلنامه روانشناسی شناختی،  5(2)، 61-70
-         دژبانی، علی (1394). آموزش فلسفه برای کودکان «P4C» و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، دومین کنگره بین المللی تفکر و پژوهش دینی
-         رضایی نورمحمد؛ پادروند، نادر؛ سبحانی، عبدالرضا و رضایی، علی محمد.(1393). بررسی تأثیر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان در افزایش خلاقیت و مؤلفه‌های سیالی، انعطاف‌پذیری، ابتکار و بسط، فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره 4، شماره 2، ص 19-26 ;
-         سجادیان جاغرق، نرگس؛ قائدی، یحیی و امیری، معصومه. (1394). طراحی برنامه درسی آموزش فلسفه به کودکان ایرانی در پایه اول ابتدایی. فصلنامه پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، (1)1، 65-80.
-         سرمدی، محمدرضا؛ رضایی، مهدیه و روحانی فر ،احمد(1398).تاثیر آموزش فلسفه به کودکان بر دانش، حساسیت و نگرانی محیط زیستی دانش آموزان پایه هفتم متوسطه ،فصلنامه تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،10(1)،1-17
-         سندتحول بنیادین آموزش و پرورش ایران (1390). وزارت آموزش و پرورش
-         صادقی،مسعود؛ رادمهر، پروانه و یوسف وند،لیلا.(1395). پیشبینی تفکر انتقادی بر اساس باورهای خودکارآمدی و تابآوری دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان،اولین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی و مطالعات اجتماعی ایران
-         عابدینی نظری، مرتضی. (1395).تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر اعتماد به نفس و تفکرانتقادی دانش آموزان پسر دوره اول مقطع متوسطه منطقه 6 تهران ، دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی - دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی
-         عبدالهی، نیدا؛ فتحی آذر، اسکندر و عبدالهی عدلی انصار، وحیده. (1393). ارتباط تفکرانتقادی با خلاقیت، باورهای خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی دانشجو معلمان، پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی ،سال دوم زمستان ،شماره 7
-         فرقدانی، آزاده و محمدیان،بنت الهدی. (1397). اثربخشی آموزش فلسفه برای کودکان بر ارزیابی تعارض بین والدین و خودگردانی تحصیلی،فصلنامه کودک وتفکر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،  9(1) ، 53-72
-         قبادیان، مسلم. (1394). تأثیر برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی،فصلنامه پژوهش های تربیتی،30(1)، 25-10
-         قبادیان،مسلم(1397). تاثیر برنامه فلسفه برای کودکان بررفتار مدنی-تحصیلی دانش آموزان پسر پایه نهم متوسطه اول ،ناحیه یک خرم آباد ،فصلنامه تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،9(1) ،31-52
-         کریمیان پور، غفار؛ سید کلان، سید محمدو عیاری، لیلا. (1394). مقایسه میزان گرایش دانش آموزان به تفکرانتقادی و خلاقیت و نوآوری براساس جو اجتماعی، فصلنامه تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،6(2)،120-99
-         کیخا، احمد. (1396). تفکرانتقادی حلقه مفقوده نظام آموزشی کشور، مجموعه مقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی، دانشگاه علامه طباطبایی
-         لیپمن،متیو؛ شارپ،آن و اشکانیان،فردریک(1395). فلسفه در کلاس درس، ترجمه محمد زهیر باقری نوع پرست، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
-         مومنی مهمونی ، حسین و پرورش، عفت(1395). تاثیر فلسفه برای کودکان از طریق حلقه های کندوکاو برخلاقیت،سازگاری اجتماعی و پیشرقت تحصیلی درس علوم دانش آموزان پایه سوم ابتدایی، فصلنامه پروهشنامه تربیتی،11(47)،131-150
-          نادری، عزت‌الله؛ شریعتمداری، علی و سیف نراقی، مریم. (1391). بررسی تأثیر اجرای برنامة «فلسفه برای کودکان» در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پسر پایة اول مقطع متوسطة منطقة 14 تهران،3(5)، 91-117
-                   هدایتی، مهرنوش و شاطالبی،اکرم.(1392). تاثیر گفت و شنود منطقی در حلقه های کندوکاو فلسفی در کاهش نشانه های اختلالات روان تنی دانش آموزان دختر 11 تا 12 سال شهر تهران، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 4(2)، 101 -116
-         ویسی،مرضیه؛ میرزامحمدی، محمد حسن و رهنما، اکبر(1394) تدوین، اعتبار سنجی و رتبه بندی شاخص های مربی آموزش فلسفه به کودکان،تفکر و کودک ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، 6(2)، 121- 143
-         یوسفی، علیرضا و گردان شکن، مریم.(1390). تفکرانتقادی ، ویژه‌نامه توسعه آموزش و ارتقای سلامت،11(9) ، 1128-1120
-         Austin, A. (2020). Philosophy for All Children: enhancing knowledge
-         Benson, P. L., & C. Scales, P. (2009). The definition and preliminary measurement of thriving in adolescence. The Journal of Positive Psychology, 4(1), 85-104.
-         Bleazby, J. (2009). Philosophy for children as a response to gender problems. Thinking: The Journal of Philosophy for Children, 19(2/3), 70-78.
-         Burgh, G. (2018). The need for philosophy in promoting democracy: A case for philosophy in the curriculum.
-         Cassidy, C., Conrad, S. J., & de Figueiroa-Rego, M. J. (2020). Research with children: a philosophical, rights-based approach. International Journal of Research & Method in Education, 43(1), 38-52. ‌
-         Ennis, R. H. (2011). Critical thinking. Theory into practice, 32(3), 179-186.‌
-         Falah Mehnehj, T., Yamini, M., & Mahdian, H. (2020). The Effect of Teaching Philosophy on Metacognitive and Irrational Beliefs of Male Students of Elementary School. Journal of Research and Health, 10(3), 183-192.‏
-         Fisher, A. (2019). On What Critical Thinking Is. Windsor Studies in Argumentation.
-         Glaser.E.M(2017) "Defining Critical Thinking". The International Center for the Assessment of Higher Order Thinking (ICAT, US)/Critical Thinking Community.
-         Gregory, M. R., Haynes, J., & Murris, K. (Eds.). (2016). The Routledge international handbook of philosophy for children. Taylor & Francis
-         Janssen, E. M., Mainhard, T., Buisman, R. S., Verkoeijen, P. P., Heijltjes, A. E., van
-         Lamb, W.(2016), Philosophy for Children and the ‘whole child’. Journal of Philosophy in Schools, 2(2).
-         Lipman, M.(2008) A life teaching thinking.The Institute for the Advancement of Philosophy for Children, Upper Montclair,NJ
-         McLean, C. P., & Miller, N. A. (2010). Changes in critical thinking skills following a course on science and pseudoscience: A quasi-experimental study. Teaching of Psychology, 37(2), 85-90.‌
-         Murris K (2016). The posthuman child: Educational transformation through philosophy with picture books. Routledge Contesting Early Childhood Series. London: Routledge
-         Nia, A. T. (2015), Foster Self-esteem in Adolescents: Lipmann Approach.Stud, 4(1), 01-05.
-         Roche, M. (2015). Developing children’s critical thinking through picture books: A guide for primary and early years students and teachers. London: Routledge.
-         Ricketts, J. C. (2003). The efficacy of leadership development, critical thinking dispositions, and student academic performance on the critical thinking skills of selected youth leaders (Doctoral dissertation, University of Florida)
-         Siddiqui, N., Gorard, S., & See, B. H. (2019). Can programmes like Philosophy for Children help schools to look beyond academic attainment?. Educational Review, 71(2), 146-165. 
-         Topping, K. J., Trickey, S., & Cleghorn, P. (2019). A Teacher's Guide to Philosophy for Children. Routledge.