مطالعه استدلال اخلاقی دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

2 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

3 . استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان،

10.30465/fabak.2023.7940

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی چگونگی استدلال اخلاقی در دانش­آموزان دوره دوم ابتدایی به روش آمیخته انجام شد. در بخش کمی، پرسشنامه استاندارد قضاوت اخلاقی MJT بین 395 دانش­آموز توزیع شد و نتایج آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سپس با توجه به نتایج، دوازده نفر برای بخش کیفی انتخاب شدند. داده­ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته که براساس معماهای اخلاقی شکل گرفته بود، جمع­آوری و به روش کد گذاری و مقوله بندی تحلیل شد. یافته­های حاصل از تجزیه و تحلیل کمی نشان داد که دانش­آموزان پسر دوره دوم ابتدایی شهر همدان در مجموع از قدرت استدلال اخلاقی بالایی برخوردارند. یافته­های حاصل از بخش کیفی نیز حاکی از آن بود که مقولات «عاقبت اندیشی»، «روابط عاطفی و احساسی»، «انعطاف در قانون با توجه به شرایط» و «احترام به حقوق دیگران» در استدلال دانش­آموزان اثرگذار است. همچنین «خداوند»، «والدین»، «تجربه شخصی خود»، «قرآن»، «کتاب درسی» و «قانون» به عنوان منابع استدلال اخلاقی شناسایی شد. در نتیجه استدلال اخلاقی دانش­آموزان بیشتر تحت تاثیر خانواده قرار دارد و مدرسه نقش کمرنگی در آن دارد، لذا لازم است رشد استدلال اخلاقی در برنامه­های درسی­ بیشتر مورد توجه قرار گیرد. همچنین دین و روابط احساسی دو مقوله اثرگذار بر استدلال اخلاقی دانش­آموزان ایرانی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of moral reasoning of second period of elementary school students

نویسندگان [English]

  • Amin Tavasoly 1
  • Azimehsadat Khakbaz 2
  • Afshin Afzali 3
1 M. A. in History and Philosophy of Education, Educational Science Department, Faculty of Literature and Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan
2 Assistant Professor of Educational Science Department, Faculty of Literature and Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan
3 Assistant Professor of Educational Science Department, Faculty of Literature and Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan
چکیده [English]

This research was conducted with the aim of investigating moral reasoning in second period of elementary school students using the mixed method. In the quantitative part, the standard MJT moral judgment questionnaire was distributed among 395 students and its results were analyzed. Then according to the results, twelve people were selected for the qualitative part. The data were collected through semi-structured interviews in which moral puzzles were formed and analyzed by coding and categorization methods. The findings of the quantitative analysis showed that the male students of the second year of elementary school in Hamadan city are generally higher than the moral reasoning power. The findings from the qualitative part also indicated that the categories of "consequence thinking", "emotional and emotional relationships", "flexibility in the law according to the conditions" and "respect for the rights of others" are effective in students' reasoning. The results of "God", "own personal experience", "Quran", "textbook" and "law" were identified as sources of moral reasoning. As a result, the moral reasoning of students is more influenced by the family and the school has a weak role in it, it is better to pay attention to it in the curriculum. Also, religion and emotional relationships are two categories that influence the moral reasoning of Iranian students

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral reasoning
  • moral education
  • moral judgment
  • elementary school
منابع
اکرمی، حمید (1397). هویت یابی بر اساس باورهای دینی، استدلال اخلاقی و کنترل خود در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
اکرمی، لیلا، قمرانی، امیر و یارمحمدیان، احمد(1393). اثربخشی آموزش فلسفه بر قضاوت اخلاقی و عزت نفس دانش‌آموزان نابینا، تفکر وکودک، 5 (10)، 16-1.
بنی تمیم، حسین (1398). بازنمایی تجربه استدلال ورزی اخلاقی دانش­آموزان پایه ششم در اجتماع پژوهشی: با رویرد پژوهش کیفی عام و پدیدارشناسی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشگاه شهیدچمران اهواز. 
تاملی، سارا و ویکس، مارکوس (2015). دنیای شگفت­انگیز فلسفه. ترجمه پریسا صیادی و سرور صیادی (1397). انتشارات آفرینگان.
جلیلیان سهیلا، عظیم پور احسان، جلیلیان فریبا (1395). اثربخشی برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش توانایی حل مسأله و قضاوت اخلاقی در دانش‌آموزان، نشریه پژوهش‌های تربیتی، ۳ (۳۲) :۸۰-۱۰۱ .
خسروی، زهره و عباس زاده، سعیده (1394). بررسی فرایندهای تفسیری و معنایی مبتنی بر جنسیّت در انتخاب کنش اخلاقی،  مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، (1)13، 32-7.
خوشبخت، فریبا (1396). تأثیر قصه گویی و نمایش خلاق بر اسنادهای عواطف اخلاقی و استدلال اخلاقی دانش آموزان دوره ابتدایی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته آموزش و پرورش ابتدایی دانشگاه شیراز.
دانایی فرد، حسن و کاظمی، حسین(1389). ارتقای پژوهش­های تفسیری در سازمان: مروری بر مبانی فلسفی و فرایند اجرای روش پدیدارنگاری، مطالعات مدیریت، 17 (61)، 147-121.
ضیائی مؤید، محمد  و شرفی، محمدرضا ( 1395). شهودگرایی و استدلال­گرایی در فلسفه اخلاق و تربیت اخلاقی، فصلنامه پژوهشنامه اخلاق، 31، 52-31.
سیروسی، مهسا، دوکانه ای فرد، فریده و حسنی، فریبا(1390). بررسی تاثیر آموزش گروهی داستان بر قضاوت اخلاقی دانش‌آموزان دختر پایه چهارم دبستان مدارس دولتی شهر تهران، فصلنامه تحقیقات روانشناختی، 3 (11)، 12-1.
فصیحی رامندی، مهدی (1393). استدلال اخلاقی. بازیابی شده در سایت: http://pajoohe.ir.
کدیور، پروین (1400). روانشناسی اخلاقی. تهران: نشر آگه، چاپ نهم.
لطف آبادی، حسین (1384). نقد نظریه­های رشد اخلاقی پیاژه و کلبرگ و باندورا و ارائه الگوئی نو برای پژوهش در رشد اخلاقی دانش­آموزان ایران، فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 11 ، 106-79.
محمدزاده مرندی، حمیده (1399). بررسی رابطه خلاقیت و عزت نفس با خودکارآمدی با میانجیگری استدلال اخلاقی، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز.
مطلق، عادله (1390). اثر داستان­های معماگونه اخلاقی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش­آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر لاهیجان، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
معنوی پور، داوود(1391). ساخت مقیاس سنجش رشد اخلاقی برای دانش آموزان، نوآوری های مدیریت آموزشی، (4)7، 89-96.  
مهدیان، محمدجعفر (1394). مبانی و اصول تعلیم و تربیت. تهران: نشر ساوالان.
نیکدل، فریبرز، دهقان، مریم و نوشادی، ناصر. (1396). نقش واسطه ای استدلال اخلاقی در رابطه خودپنداره و فراشناخت اخلاقی با رفتار اخلاقی دانش آموزان دبیرستان، روان شناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی)، (46)13، 143-123..
یعقوبی، ابوالقاسم و بیات، طیبه (1395). تأثیر آموزش حالات ذهنی بر قضاوت اخلاقی دانش­آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی، فصلنامه روانشناسی تربیتی، 42.
یعقوبی، ابوالقاسم و عبدالهی مقدم، مریم (1395). بررسی رابطه استدلال اخلاقی و رفتار اخلاقی با میانجی گری نظریه شناخت اجتماعی در نوجوانان، روانشناسی مدرسه، (2)5، 182-167.
Bucciarelli M, Khemlani S, Johnson-Laird PN (2008) The psychology of moral reasoning, Judgment and Decisions Making, 3(2), 121–139.
Gilligan, C. (1982). In a different voice: Psychological theory and women's developmentHarvard University Press.
Greene, J., Sommerville, R. B., Nystrom, L. E., Darley, J. M., & Cohen, J. D. (2001). An fMRI investigation of emotional engagement in moral judgment, Science, 293, 2105–2108.
Haidt, J. (2001). The emotional dog and its rational tail: A social intuitionist approach to moral judgment, Psychological Review, 108(4), 814–834.
Hauser, M. (2006). Moral minds: How nature designed our universal sense of right and wrong, New York: HarperCollins.
Hindriks, F. (2015). How does reasoning contribute to moral judgment? Ethical Theory and Moral Practice, 2, 237-250.
Ho, Y. H. (2009). Associations between the religious beliefs and ethical-reasoning abilities of future accounting professionals, Social Behavior and Personality: An international journal37(5), 673-678
Hume, D. J. (2000). A treatise of human nature, Oxford: Oxford University Press. (Originally published 1739).
Iheoma (1986) The role of religion in moral education, Journal of Moral Education, 15:2, 139-149.
Janssens, M., & Dekovic, M. (1997). Child rearing, moral reasoning and prosocial behavior, International Journal of Behavioral Development. 3, 509-527.
Kant, I. (1959). Foundations of the metaphysics of morals, and what is enlightenment? Trans. By L. W. Beck. Indianapolis: Bobbs-Merrill. (Originally published 1785).
Kohlberg, L. (1984). The psychology of moral development: The nature and validity of moral stages, New York: Harper & Row.
Lo, J. H.,  Lee, G. F.,  & Cameron. C. A. (2020) Development of moral reasoning in situational and cultural contexts, Journal of Moral Education, 49(2), 177-193.

Musschenga, A. W. (2009). Moral intuitions, moral expertise and moral reasoning, Journal of Psychology of Education, 43 (4), 597-613.

Pandya, N., Jensen, L. A.,  & Bhangaokar, R. (2021) Moral reasoning among children in India: The intersection of culture, development, and social class, Applied Developmental Science, Published online: Dec.2021.
Paxton, J. M., & Greene, J. D. (2010). Moral reasoning: Hints and allegations, Topics in Cognitive Science, 2(3), 1–17.
Piaget, J. (1965). The moral judgment of the child (M. Gabain, Trans.), New York: Free Press. (Original work published 1932).
Pinquart, M., & Fischer, A.  (2021) Associations of parenting styles with moral reasoning in children and adolescents: A meta-analysis, Journal of Moral Education, Published online.
Rest, J. R. (1986). Moral development: Advances in research and theory, New York, NY: Praeger.
Richardson, H. S. (2013). Moral reasoning. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://philpapers.org/rec/RICMR-2
Sachdeva, S., Singh, P., & Medin, D. (2011). Culture and the quest for universal principles in moral reasoning, International Journal of Psychology, 46: 3 161-176.
Saunders, L. F.  (2015) What is moral reasoning? Philosophical Psychology, 28:1, 1-20.
Smith, P. Hart, C., & Helwig, C. (2011). Children’s social and moral reasoning, Handbook of Childhood Social Development, Wiley-Blackwell, Second Edition, 567-583.
Turiel, E.  (2017). A psychological perspective on moral reasoning, processes of decision-making, and moral resistance, Contemporary Politics, 23(1), 19-33.
Walker, L., & Hennig, K. (1991). Parenting style and the development of moral reasoning, Journal of Moral Education, 39, 239-259