بررسی آموزه‌‌های ایدئولوژیک در پاره‌‌ای از آثار ادبیات کودک ایران در گروه‌‌‌های سنی «د» و «ه»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه زبان‌‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این پژوهش سعی شده است عقاید، نگرش‌‌ها، و ایدئولوژی‌‌هایی بررسی شود که نویسندگان از ‌‌‌‌‌طریق کتاب‌‌های خود به کودکان و نوجوانان منتقل می‌‌کنند. از این‌رو، تلاش شده است مشخص شود مفاهیم، عقاید، نگرش‌‌ها و ایدئولوژی‌‌های موجود در کتاب‌های دینی کودکان و نوجوانان کدامند؟ و این ایدئولوژی‌‌ها و مفاهیم از طریق چه ساختارهای زبانی در کتاب‌‌های کودکان بیان و به آن‌ها منتقل می‌‌شوند؟ در این پژوهش از رویکرد تامپسون (1990) استفاده‌ شده است که پنج روش کلی عملکرد ایدئولوژی ـ مشروع‌‌سازی، پنهان‌‌سازی، یکی‌‌سازی، پراکنده‌‌سازی، و چیزوارگی ـ به‌ همراه تعدادی راهبرد ترسیم نمادین متناسب با آن‌ها را بیان می‌کند. همچنین برای تحلیل ساختارها در متون از مفاهیم مطرح‌‌شده در دستور نقش‌‌گرای هلیدی نیز بهره گرفته شده است. نمونۀ بررسی‌شده شش داستان مربوط به گروه‌های سنی «د» و «ه» است که جزو داستان‌های دینی محسوب می‌‌شوند. روش پژوهش توصیفی ‌ـ ‌‌تحلیلی است. ازجمله یافته‌‌های این نوشتار این است که نویسندگان در کتاب‌‌های بررسی‌‌شده، برای بیان و آموزش مفاهیم دینی و معنوی، گاهی از روایت‌سازی و بیان روایی و داستانی و گاهی از عقلانی‌‌سازی و آوردن مجموعه‌‌ای از دلایل عینی و مشاهده‌پذیر برای بیان این مسائل استفاده کرده‌اند؛ آن‌ها همچنین از راهبردهای افتراق و همگانی‌‌سازی نیز بهره برده‌‌اند. مسائلی چون عقوبت گناه و مجازات، به علت ناخوشایند و منفی‌بودن، با راهبرد مجهول‌‌سازی بیان شده‌‌اند و گاهی نیز از حسن تعبیر و استعاره و پنهان‌‌سازی برای بیان مسائل دردناک استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Ideological Teachings in Some of the Iranian Children's Literature for High School and Secondary School Age Groups

نویسندگان [English]

  • Zahra Hamedi Shirvan 1
  • Shahla Sharifi 2
چکیده [English]

In this study, we investigated the opinions, attitudes and ideologies that the authors of children’s book convey to the children and adolescences through their books. Thus, we have strived to identify what the concepts, beliefs, attitudes and ideologies in the religious books targeted at children and teenagers are and what linguistic structures represent these ideologies and concepts in such books. The approach adopted in this research is Thompson’s method of analyzing ideology (1990). He identifies five general modes through which ideology can operate to establish and sustain relations of domination—legitimation, dissimulation, unification, fragmentation and reification—and a number of strategies appropriate to their symbolic expression. Moreover, to analyze the structures of the texts, concepts proposed in Halliday’s Functional Grammar have been used. The case study in this research comprised six stories for these two age groups which can be categorized as religious stories. This research is descriptive-analytical. One of the findings of the research shows that the authors of such books sometimes have applied different strategies of narration, narrative expression and stories and sometimes have opted for rationalization or have provided tangible and obvious reasons to convey these concepts. Besides, they have used differentiation and universalization. Because of the unpleasant and negative nature of concepts such as punishment for sins and retribution the strategy of mystification was used. Moreover, to express painful concepts sometimes strategies of euphemism, trope and dissimulation have been employed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : ideology
  • Thompson’s approach
  • children's literature
  • Halliday’s Systemic Functional Grammar
آبروی، غلام‌‌رضا (1377). جنگ‌جوی نقابدار، تهران: پیام آزادی.
آذریزدی، مهدی (1379). قصه‌‌های خوب برای بچه‌‌های خوب، قصه‌‌های قرآن، ج 5، تهران: کتاب‌های شکوفه، وابسته به مؤسسة انتشارات امیرکبیر.
باهنر، ناصر (1385). آموزش مفاهیم دینی؛ همگام با روانشناسی رشد، تهران: امیرکبیر.
پولادی، کمال (1384). بنیادهای ادبیات کودک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
دانشمند، مرتضی (1390). آن سوی تن، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
روح‌‌افزا، سعید (1386). زیر گنبد کبود، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ژوبرت، کلر (1388). خداحافظ راکون پیر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
وحیدیان کامیار، تقی و غلام‌‌رضا عمرانی (1382). دستور زبان فارسی (1)، تهران: سمت.
یحیی، هارون (1388). اسرار آفرینش، راهی به سوی خداشناسی، ترجمۀ علیرضا عیّاری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
 
Halliday, M. A. K and C. Matthiessen (2004). An Introduction to functional grammar, Uk: Amazon.
Hunt, P. (1990). Children’s Literature: the Development of Criticism, London and New York: Routledge.
Knoweles, M. and K. Malmkjar (1996). Language and Control in Children's Literature, London: Routledge.
Stephens, J. (1992). Ideology and Children's Literature, London: Longman.
Thompson, J. B. (1990). Ideology and Modern Culture: Critical and Social Theory in the Era of Mass Communication, Cambridge: Polity.