تبیین و نقد پژوهش‌های دانشگاهی آموزش فلسفه به کودکان در ایران از منظر روش پژوهش و نتایج آن‌ها

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ‌دکتری فلسفة تعلیم و تربیت، دانشگاه تهران ‌و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 کارشناس ارشد فلسفة تعلیم و تربیت، دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله ما از منظر روش پژوهش و نتایج می‌خواهیم به بررسی انتقادی پژوهش‌های دانشگاهی (پایان‌نامه و رساله) درمورد آموزش فلسفه به کودکان در ایران بپردازیم. ازاین‌رو مقالة حاضر از نوع پژوهش‌های مروری و فرا‌تحلیلی کیفی است؛ پژوهش‌های مروری و فرا‌تحلیلی کیفی به توصیف، تلخیص، و ارزیابی نقادانۀ پژوهش‌های انجام‌شده دربارة یک موضوع، از یک یا چند منظر خاص می‌پردازند. نتایج این نوع پژوهش‌ها از یک‌سو به معرفی کامل همة پژوهش‌های انجام‌شده دربارة یک موضوع می‌پردازد و باعث پرهیز از دوباره‌کاری می‌شود و ازسوی دیگر با ترسیم توانایی‌ها و کاستی‌های این نوع پژوهش‌ها، افق‌های پژوهشی جدیدی را به روی پژوهشگران می‌گشاید. بنابراین سعی کرده‌ایم با مراجعه به منابع اطلاعاتی دانشگاه‌های مختلف کشور در حد امکان پژوهش‌هایی را که به‌نحوی به این موضوع پرداخته‌اند شناسایی کنیم؛ بعد از آن، اهداف، چهارچوب پژوهش، و تلخیصی از نتایج برخی از این پژوهش‌ها را بیان کرده‌ایم، سپس از دو منظر روش و نتایج پژوهش، آن‌ها را مورد نقد و ارزیابی قرار داده‌ایم. نداشتن روش پژوهش ساختارمند، ضعف جدی قسمت پیشینة پژوهش، نبود اطلاع کافی از پژوهش‌های انجام‌شده، رعایت‌نکردن پاراگراف‌بندی منسجم و علمی در نگارش، نبودن ارتباط ارگانیک میان پژوهش‌ها و انجام پژوهش‌های مشابه و تکراری، ضعف در نقدها و ... به‌همراه ترسیم برخی از زوایای ناکاویدۀ این برنامه در ایران از مهم‌ترین یافته‌های این مقاله‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Qualitative Analysis of the Methods and Results of Academic Research on Philosophy for Children in Iran

نویسندگان [English]

  • Morad Yari Dehnavi 1
  • Emad Hatemi 2
چکیده [English]

The aim of the qualitative meta-analysis research as well as review studies is to describe, summarize, and critically evaluate the research done on a subject from one or more viewpoints, the results of which are introducing the studies carried out on a topic as well as preventing other researchers from further duplications.  Moreover, by portraying the shortcomings and virtues of the studies done in a certain field, such research opens new horizons for accomplishment of genuine studies.  Adopting a review and qualitative meta-analysis approach, the present study attempted to critically scrutinize the method and results sections of academic studies (i.e. theses and dissertations) done on philosophy for children (P4C) in Iran. Hence, by examining the databases of different universities in Iran, 21 studies were identified and  their authors and their majors were categorized. Afterwards, the topics of the studies were classified and their objectives as well as structure of each of the chapters were examined. Additionally considering their method of research, the sections related to the summary of the results of some of these studies were evaluated. The findings of the present study indicated that most of the research done in the field suffer from serious flaws including lack of systematic research methods, deficiency in the literature reviews, insufficiency in referring to the previous research, disregarding mechanics of writing, paying no attention to the results of the similar research done in the field, and inadequacy of the discussions and conclusions.. The present study, also aimed to point to different intact aspects of P4C in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultivation of thinking
  • dissertation
  • philosophy for children
  • Thesis
امی، زهرا (1385). «نظریة متیو لیپمن در فلسفه برای کودکان (روی‌آوردی انتقادی)»، پایان‌نامة کارشناسی، دانشگاه تهران.
باقری، خسرو (1386). «چالش‌های پیش روی برنامة آموزش فلسفه به کودکان» در: کم، فیلیپ، داستان‌های فکری 2، ترجمة زهیر باقری، تهران: علم.
باقری، خسرو (1388). درآمدی بر فلسفۀ تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران، ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.
جهانی، جعفر (1380). «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزش تفکر انتقادی لیپمن»، رسالة دورة دکتری، دانشگاه تهران.
حسینی، حسام (1387). «بررسی رویکردهای مختلف در آموزش فلسفه به کودکان و نسبت آن‌ها با برنامة درسی دورة ابتدایی ایران»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
خارستانی، اسماعیل (1387). «تبیین تطبیقی اهداف و روش‌های آموزش فلسفه به کودکان در کشورهای مختلف»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد تهران.
رحیمی‌نسب، حجت‌الله (1386). «امکان‌سنجی اجرای برنامة آموزش فلسفه به کودکان در برنامة درسی دورة ابتدایی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
رضایی (1385). «بررسی تأثیر اجرای برنامة آموزشی فلسفه برای کودکان بر هویت من، کارکرد تحصیلی و مکانیسم‌های دفاعی ... »، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
رمضانپور، شیوا (1387). «بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهشی آموزش فلسفه به کودکان پایۀ سوم ابتدایی بر پرورش مهارت‌های شهروندی آنان»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
سجادیان جاغرق، نرگس (1388). «طراح‍ی‌ ب‍رن‍امة‌ درس‍ی‌ آم‍وزش‌ ف‍ل‍س‍ف‍ه‌ ب‍ه‌ ک‍ودک‍ان‌ در پ‍ایة‌ اول‌ اب‍ت‍دای‍ی‌ در ای‍ران‌«، دانشگاه تربیت مدرس.
سرمد، زهره، عباس بازرگان، و الهه حجازی (1382). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: آگاه.
صفایی‌مقدم، مسعود (1377). «برنامة آموزش فلسفه به کودکان»، فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزهرا، ش 26 و 27.
قائدی، یحیی (1382). «نقد و بررسی مبانی، دیدگاه‌ها و روش‌های آموزش فلسفه به کودکان»، رسالة دورة دکتری، دانشگاه تربیت معلم تهران.
قائدی، یحیی (1388). «برنامۀ درسی آموزش فلسفه به کودکان در دورۀ راهنمایی و متوسطه»، فصلنامه فرهنگ، ویژه‌نامة فلسفه برای کودکان و نوجوانان.
کریمی، حسین (1382). نقد و بررسی دیدگاه‌ها و مبانی فلسفی برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
کم، فیلیپ (1993). داستان‌های فکری (1)، ترجمة احسانه باقری (1379). تهران: امیرکبیر.
محمدی (1385). «بررسی تأثیر اجرای برنامة آموزشی فلسفه برای کودکان بر تحول شناختی، هوش منطقی ریاضی و بهرة هوشی ... »، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
مختاری، خدیجه (1386). «تحلیل محتوای ادبیات داستانی کودکان در ایران از منظر جایگاه آموزش مفاهیم فلسفی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
مرعشی، سیدمنصور (1385). «بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهشی در برنامة آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت‌های استدلال دانش‌آموزان پسر سوم راهنمایی مدرسۀ نمونة دولتی شهر اهواز»، رسالة دکتری، دانشگاه شهید چمران اهواز.
ناجی، سعید (1388). «آسیب‌شناسی برنامة فلسفه برای کودکان و نوجوانان در ایران»،  فصلنامه فرهنگ، ویژه فلسفه برای کودکان و نوجوانان، ش 1.
هاشمی، سید‌محمد (1385). «بررسی جایگاه تفکر انتقادی در محتوای کتاب‌های درسی پایة پنجم دورة ابتدایی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
هدایتی (1388). «بررسی تأثیر اجرای برنامة فلسفه برای کودکان به‌صورت اجتماع پژوهشی بر افزایش عزت‌نفس و بهبود روابط میان‌فردی در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران»، رسالة دورة دکتری، دانشگاه آراد اسلامی.
 
Trickey, S. & K. J. Topping (2004). "Philosophy for Children: A Systematic Review", in Research Papers in Education, Vol. 19, No. 3.