اثربخشی آموزش مهارت خلاقیت بر تفکر انتقادی، مهارت اجتماعی و خلاقیت دانش آموزان پایه ششم ابتدائی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دکتری روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین اثر­بخشی آموزش مهارت خلاقیت برتفکرانتقادی، مهارت­های اجتماعی و خلاقیت در دانش­آموزان دختر پایه ششم شهر تهران در سال­تحصیلی 1397-1398بود. طرح پژوهش آزمایشی با پیش­آزمون- پس­آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش­آموزان دختر پایه ششم منطقه 19 آموزش و پرورش شهر تهران بود که ۴۰ نفر به شیوه در­دسترس انتخاب گردید و به­شکل تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند.پیش از آموزش مهارت خلاقیت، پرسشنامه­های خلاقیت عابدی (1372)، گرایش به­تفکرانتقادی ریکتس (2003) و مهارت­های اجتماعی ایندربیتزن و فوستر (۱۹۹۲) اجرا گردید. داده­ها با آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که آموزش مهارت­خلاقیت، موجب افزایش خلاقیت دانش­آموزان شد(05/0>p)، اما بر تفکر انتقادی و مهارت­های اجتماعی آزمودنی­های گروه آزمایش تاثیر معناداری نشان نداد(05/0<p).نتایج بیانگر این است که آموزش مهارت خلاقیت موجب بهبود خلاقیت در گروه مورد مطالعه شد، اما بهبود تفکر نقادانه و مهارت­های اجتماعی نیازمند به­کارگیری آموزش­های بیشتر و تخصصی­تر می­باشد، همچنین، با توجه به اینکه در پژوهش حاضر از 40 نفر نمونه و در یک منطقه و بازه زمانی کوتاه مورد استفاده قرار گرفت، بنابراین تعمیم نتایج پژوهش حاضر باید با احتیاط انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Creativity Skills Training on Creativity, Critical Thinking, and Social Skills in Elementary Sixth Grade Students

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Pourmohseni Koluri 1
  • Fatemeh Saboori 2
  • Mehri Mowlaie 3
1 Associate professor, University of Payam Noor, Ardabil, Iran
2 M.A in psychology, University of Payam Noor, Ardabil, Iran
3 Ph.D in psychology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the effectiveness of creativity skill training on increasing creativity, critical thinking, and social skills in female elementary Sixth Grade StudentsinTehran (2018-2019).A experimental design with pretest-posttest and control group was conducted in a sample of 40 students using a simple random sampling method.
Before training creativity skills, both groups in the pretest responded to three questionnaires: Abedi's creativity (1994), tendency to predictive thinking of Rickets (2003) and social skills of Indarbitzens and Foster (1992). The results of Multivariate covariance analysis (MANCOVA) showed that training creativity skills increased the creativity of students (p <0.05), but did not show any significant effects on critical thinking and social skills of students in experimental group(p >0.05).  The results indicate that creativity skills training improved creativity in the study group, but improving critical thinking and social skills requires the use of more and more specialized training, also, given that in the present study more than 40 samples and used in a short period of time, so generalization of the results of the present study should be done with caution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Training creativity skills
  • Creativity
  • Critical thinking
  • Social skills
منابع
اثنی عشری، ندا؛ فولادچنگ، محبوبه؛ دریاپور، الهه (1396). اثربخشی آموزش خلاقیت با استفاده از لگو بر اعتماد به نفس و توانایی حل مسئله کودکان. پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، شماره 13، ص 23-38.
احراری، غفور (1391). تأثیر آموزش تکنیک 6کلاه تفکر دوبونو بر گرایش تفکر انتقادی و خلاقیت دانش­آموزان سال تحصیلی(91-90). پایان­نامه کارشناسی­ارشد. رشتهروانشناسی تربیتی. گروه علوم تربیتی و روانشناسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تبریز.
احمدی، فرزانه (۱۳۹۴). عنوان اثربخشی آموزش خلاقیت با رویکرد کارآفرینی بر افزایش خلاقیت کودکان ۴ تا۶سال. پایان­نامه کارشناسی­ارشد. رشته روانشناسی عمومی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه آزاد اسلامی علوم تحقیقات شاهرود.
اسدی گندمانی، رقیه (۱۳۹۳). تدوین و مقایسه اثربخشی آموزش حل مساله و ایفای نقش بر مهارتهای اجتماعی افراد کم­توان­ذهنی خفیف. رساله دکتری. روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی.
 اکبری، سعیده(۱۳۹۴)، تأثیر لگوی آموزشی بر مهارت­های اجتماعی و خلاقیت کودکان پیش­دبستانی شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ­ارشد. رشته روانشناسی تربیتی. گروه آموزشی روانشناسی تربیتی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه خوارزمی.
حسین پور، زهرا (1394)، تأثیر آموزش مهارتهای اجتماعی بر رشد مهارت­های اجتماعی دانش­آموزان چهارم ابتدائی منطقه نازلو شهرستان ارومیه. پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته روانشناسی تربیتی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه تبریز.
حسینی، افضل السادات؛ محمدزاده، سید هزهره (13۹۵). اثربخشی برنامه آموزش خلاقیت در قالب فعالیت­های هنری بر رشد خلاقیت دانش­آموزان. فصلنامةعلمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. شماره6 ،(۱)، ص 130-109.
 دائمی،حمیدرضا؛مقیمی بارفروش،سیده فاطمه (1383). هنجاریابی آزمون خلاقیت. تازه­های علوم شناختی،شماره 6(3)، ص 8-1.
دوران، بهناز، (1380). بررسی رابطه بازی­های کامپیوتری و مهارت­های اجتماعی نوجوانان، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
رستگار، سحر(1396). اثربخشی آموزش حل مسأله بر خلاقیت و تفکر انتقادی دانش­­آموزان پایه چهارم دبستان مدارس علوی. مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، شماره (۴)، ص 189-200.
روشن چسلی، رسول (1392). تأثیر قصه­گویی مبتنی بر آموزش مهارت­های اجتماعی بر بهبود مهارت­های اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش­آموزان پسر 8 تا 10 ساله مبتلا به اختلال رفتار مقابله­ای و بی­اعتنایی. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، دوره3، شماره 10، ص، 73-94.
رئیسی، منصور (1395). مقایسه خلاقیت، عملکرد تحصیلی و مهارت­های اجتماعی دانش­آموزان سال اول متوسطه مدارس عادی و مدارس تیزهوشان شهر شیراز. پایان­نامه کارشناسی­ارشد علوم تربیتی. گرایش تحقیقات آموزشی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
سیدنوری، سیده‌زهرا(1393). تأثیرآموزش مهارت­های اجتماعی  بر حرمتخود و خود­پنداشت دانش آموزان نارساخوان. پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان. 
عابدی، جمال (1372). خلاقیت و شیوه­ای نو در اندازه­گیری آن. پژوهش های روانشناختی،شماره 3، ص 54-46.
عبداللهی عدلی انصار، وحیده؛ فتحی آذر، اسکندر؛ عبدالهی، نیدا (1393). ارتباط تفکر انتقادی با خلاقیت، باورهای خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی دانشجومعلمان. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، شماره 7، ص، 52-41.
عبدالملکی، سالار (۱۳۹۳). فراتحلیل رابطه تفکرانتقادی و خلاقیت با شاخص­های پیشرفت تحصیلی در فراگیران. پایان­نامه کارشناسی­ارشد. رشته روانشناسی تربیتی. گروه علوم تربیتی و روانشناسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان.
قاسمعلی خیرآبادی، منیژه (1391). تأثیر آموزش خلّاقیت بر افزایش خلاقیت و تفکر انتقادی دانش­آموزان دختر مقطع راهنمایی شهر اهواز. پایان­نامه کارشناسی­ارشد گرایش تربیتی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.دانشگاه شهید چمران اهواز.
قدم پور، عزت اله؛ یوسف­وند، لیلا؛ رادمهر، پروانه (1395). تأثیر آموزش برنامه جرأت­ورزی بر میزان تفکر انتقادی (خلاقیت، بالندگی، تعهد) در دانش­آموزان دختر پایه دوم دوره متوسطه اول شهر خرم­آباد. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره ۲، ص 18-1.
قراباغی،حسن؛ امیرتیموری، محمدحسن؛ مقامی،حمیدرضا (1390).بررسی رابطه­ی بین خلاقیت با خودکارآمدی رایانه­ای در دانشجویان کارشناسی رشته­ی تکنولوژی آموزشی دانشکده­ی روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی شماره 1(2)، ص28-1.
قنبری هاشم آبادی، بهرامعلی؛گراوند، هوشنگ؛محمدزاده، قصر اعظم؛حسینی، سیدعلی (1391). اکبر بررسی رابطه گرایش به تفکر انتقادی و یادگیری خود راهبر در دانشجویان پرستاری و مامایی مشهد و نقش آن در موفقیت تحصیلی.مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی یزد، دوره 7، شماره 4، ص 27-15.
کیافر، مریم سادات؛ اصغری نکاح، سید محسن (1393).  اثربخشی برنامه پرورش خلاقیت به شیوه فعالیتهای گروهی بازی محور بر مؤلفه­های خلاقیت کودکان پیش­دبستانی. فناوری آموزش و یادگیری، شماره، 1، ص 84-61.
گلرد، پروانه؛ قمری، محمدحسین (1395). بررسی رابطه بین تفکر انتقادی و خلاقیت در حل مسائل فنی(مطالعه موردی:نفرات برتر رشته داده کاوی مسابقه فن­آورد در دانشگاه صنعتی شریف). مطالعات مدیریت و کارآفرینی، شماره4، ص 30-22.
گنجی، کامران؛ نیوشا، بهشته؛ هدایتی، فاطمه (1391). تأثیر آموزش خلاقیت به مادران بر افزایش خلاقیت کودکان پیش­دبستانی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره، 2، ص 94-71.
متقی، مریم؛ توکلی، رویا؛ عباسی، مرضیه (1389). کارگاه خلاقیت: خلاقیت تصویری. انتشارات آوامتن.
مطلبی­نژاد، سکینه (1395). اثربخشی الگوی آموزشی ساخت و اندیشه بر مهارتهای اجتماعی و حل مسأله کودکان 5-7سال. پایان­نامه کارشناسی­ارشد گرایش : بالینی. دانشکده علوم انسانی، گروه روانشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات شاهرود.
ملانوری، فهیمه؛ ماهروزاده، طیبه (1394). مقایسه تفکر انتقادی از دیدگاه انیس با استاد مطهری. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا.
موحدزاده، بهرام (۱۳۹۳). تأثیر آموزش مهارت­های تفکر انتقادی بر خلاقیت، خودکارآمدی تحصیلی و تفکر انتقادی دانش­آموزان پسر دبیرستانی شهر بهبهان. رساله دکتری. روان شناسی تربیتی. گروه روان شناسی  دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
نیستانی، محمدرضا؛ امام وردی، داود (1394). تفکر انتقادی(مبانی و مولفه ها). انتشارات دانشگاه اصفهان.
هاشمیان نژاد، فریده (1380). ارائه چهارچوب نظری در خصوص برنامه درسی مبتنی بر تفکر انتقادی در دوره ابتدایی با تأکید بر برنامه درسی مطالعات        اجتماعی.رساله دکتری. دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.
 
Cheung, Chi-Kim & Jhaveri, Aditi Dubey (2014). Developing students' critical thinking skills through visual literacy in the New Secondary School Curriculum in Hong Kong, Asia Pacific Journal of Education. Vol.36, No. 3, pp.379-389.
Facion, P. A., Facion, N. C. (1993). The California critical thinking skills test: form A andForm B, Test Manual Millbrae. CA: California Academic Press. pp.1-30.
Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purposes of Educational Assessment and Instruction. Research Findings and Recommendations.
Gabriel, Alex., Monticolo, Davy, Camargo, Mauricio., & Bourgault, Mario. (2016). Creativity support systems: A systematic mapping study. Thinking Skills and Creativity, Vol. 21, pp.109–122.
Hansenne, Michel Legrand, Jessica (2012). Creativity, emotional intelligence, and school performance in children. International Journal of Educational Research. Vol. 5, pp. 264-268.
Inderbitzen, H. M., & Foster, S. L. (1992). The Teenage Inventory of Social Skills: Development, reliability, and validity. Psychological Assessment, 4(4), 451–459.
Ionescu, Claudiu Eduard (2016). Emotional intelligence, emotional skills and social skills at school age. The European Proceedings of Social &Behavioral Sciences. Edu World 2016 .7th International Conference.
Kettler, Todd (2014). Critical Thinking Skills Among Elementary School Students: Comparing Identified Gifted and General Education Student Performance. Gifted Child Quarterly. Vol.58, No. 2, pp.127-136.
McWilliam, E., Poronnik, P., & Taylor, P. G (2008). Re-designing science pedagogy: Reversing the flight from science. Journal of Science Education and Technology, Vol.17, No.3, pp.226–235.
Ng, A. K., & Smith, I (2004). Why is there a paradox in promoting creativity in the Asian classroom? In L. Sing, A. Hui, & G. Ng (Eds.), Creativity: When east meets west(pp. 87–112). Singapore: World Scientific Publishing.
Nusbaum, E. C., & Silvia, P. J (2011). Are intelligence and creativity really so different? Fluid intelligence, executive processes, and strategy use in divergent thinking. Intelligence, Vol.39. No.1, pp.36–45.
Ross, V. E (2006). A model of inventive ideation. Thinking Skills and Creativity, Vol. 1, No.2, pp.120–129.
Scott,  Ginamarie., Leritz, Lyle E, & Mumford, Michael D (2004). The effectiveness of creativity training: A quantitative review. Creativity Research Journal, Vol.16, No.4, pp. 361–388.
Wang, Minhong, Wegerif, Rupert (2019). From active‐in‐behavior to active‐in‐thinking in learning with technology, British Journal of Educational Technology, vol.50, No. 5. Pp.2178-2180.
Ziv, Yair (2013). Social information processing patterns, social skills, and school readiness in preschool children. Journal of Experimental Child Psychology.Vol.114, No.2, pp.306-320.