تبیین و ترسیم تفکری بینا برای کودکان نابینا

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

کارشناس ارشد تاریخ و فلسفۀ تعلیم و تربیت، دانشگاه خوارزمی

چکیده

تفکر قوه‌ای از استعدادهای ذاتی بشر است که به وی توانایی می‌دهد پیرامون مسائل گوناگون بیندیشد و، با یاری آن، حقایق را تا حدودی که برایش مقدور است کشف ‏کند. فرد متفکر می‌تواند، دربارۀ هر موضوعی، منطقی بیندیشد و بینایی درونی را چراغ هدایت خویش قرار دهد. بنابراین ضرورت تفکر برای بینایی‌بخشیدن به انسان‌ها امری مشهود است و تفکر برای کودکان نابینا فرایندی بیناست که به سوی دست‌یابی به دنیایی شفاف‌تر و روشن‌تر و شناخت بهتر، دقیق‌تر، و عقلانی‌تر تعریف‌شدنی است.
هدف از نگارش مقالۀ حاضر تقویت تصویرسازی ذهنی، تحقق پرورش تفکر، و رسیدن به فرایند تأمل‌محوری در کودکان نابیناست که برای دست‌یابی به آن اجرای برنامۀ فلسفه برای کودکان در مدارس نابینایان مد نظر است. این برنامه طرحی برای آموزش درست‌اندیشیدن، استدلال‌کردن، و مهارت تفکر به کودکان است و شامل چند عنصر اساسی (حلقۀ کندوکاو، کتاب‌های درسی داستانی، و معلمان تغییرنقش‌داده) است. در این رویکرد، نیازی به تعریف برنامۀ فلسفی جدیدی نیست، بلکه اجرای آن نیازمند تغییراتی متناسب با ویژگی‌های خاص این کودکان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and Designing a Sighted Thinking for Blind Children

نویسندگان [English]

  • Atefeh Shir Mohammadi
  • Zahra Abdollahipour
چکیده [English]

Thought as an inherent capacity enables human beings to think about a variety of things and discover their truth. Thinking logically and using one’s insight are leading factors in helping a thinker to find the truth. Thus thought is a necessity that bestows sight to human beings. For visually impaired children, thought serves as an inner light which can guide them to attain a better, clearer, and more logical understanding of the world. The purpose of the present article was to assist visually impaired students in improving their thinking process and becoming reflective-centered. It was argued that in order to achieve this goal, the philosophy for children (P4C) program should be performed in the schools for blind students since it fosters reasoning and thinking skills. Moreover, the main features of the program including community of inquiry, story textbooks, and teachers with altered roles could contribute to the thinking process of these children. Finally, it was concluded that though some slight modifications should be made, P4C program is applicable for blind students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • blind children
  • philosophy for children
  • thinking
  • visualization
  • self-esteem
استادان دانشگاه کبک کانادا (1385). «تکامل تدریجی دیدگاه دانش‌آموز نسبت به ریاضیات با استفاده از رویکردی فلسفی»، ترجمۀ شورای مترجمان، مجلة مدرسۀ سالم، ویژۀ فلسفه برای کودکان و نوجوانان، ش 3.
اسمیت، فیلیپ جی و اچ گوردن هولفیش (1373). تفکر منطقی روش تعلیم و تربیت، ترجمۀ علی شریعتمداری، تهران: سمت.
افروز، غلامعلی (1373). «ویژگی‌های روانی ـ اجتماعی کودکان نابینا»، نشریة دانشکدة علوم تربیتی تهران، ش 7.
ﺑﺎﺻﺮی، اﺣﻤﺪ و اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺣﺎﺟﻴﺎﻧﻲ (1389). «ﻛﺎرﻛﺮد رﺳﺎﻧﻪﻫﺎی ﻣﺎﻫﻮاره‌ای در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزی ذﻫﻨﻲ ﻣﺮدم»، فصل‌نامة روان‌شناسی ﻧﻈﺎﻣﻲ، س 1، ش 4.
باقری، خسرو (1389). رویکردها و روشهای پژوهش در فلسفۀ تعلیم و تربیت، با همکاری نرگس سجادیه و طیبه توسلی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
براتلند نیلسن، لی (1379). کودک استثنایی در مدرسۀ عادی، ترجمۀ غلامعلی افروز و محمود میرنسب، تهران: نوادر.
بشرپور، سجاد و محمد نریمانی (1386). «مقایسۀ برخی مؤلفه‌های حافظۀ دانش‌آموزان نابینا و بینا»، پژوهش در حیطۀ کودکان استثنایی، ش 24.
بهشتی، سعید (1379). «روش‌های تربیت عقلانی در سخنان امام علی (ع)»، فصل‌نامة تربیت اسلامی، ش 4.
ج‍س‍پ‍رس‍ن‌، پ‍ر (1384). داستان‌های‌ ف‍ل‍س‍فی‌ ب‍رای‌ ک‍ودک‍ان‌ و ن‍وج‍وان‍ان، ترجمۀ م‍ه‍دی‌ کیانیان‌ و شیرین شریفیان، ک‍رم‍ان: ف‍ان‍وس.
خانبانی، مهدی، لیلا خواجه‌پور، حجت حاتمی، و علمدار یوسفی (1387). «تصویرسازی دیداری و حرکتی دانش‌آموزان نابینا و عادی»، پژوهش در حیطۀ کودکان استثنایی، ش 30.
دادستان، پریرخ (1376). روان‌شناسی مرضی تحولی: از کودکی تا بزرگ‌سالی، ج 1، تهران: سمت.
دوبنو، ادوارد (1377). تفکر عملی، ترجمۀ محمدحسین وقار، تهران: اطلاعات.
رمضانی، مرضیه (1388). تفکر، تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
سیف‌نراقی، مریم و عزت‌الله نادری (1384). آموزش و پرورش کودکان استثنایی، تهران: پیام نور.
شریفی‌درآمدی، پرویز (1374). روان‌شناسی و آموزش کودکان نابینا، تهران: گفتمان خلاق.
شریفی‌درآمدی، پرویز و غلام‌علی افروز (1379). «بررسی مقایسه‌ای تأثیر الگوهای صوتی بزرگ‌سالان و ویژگی‌های شخصیتی آنان در تصویرسازی ذهنی کودکان نابینا و بینا»، مجلة مدرس علوم انسانی، دورۀ چهارم.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1384). ادبیات کودکان، تهران: اطلاعات.
صفایی‌مقدم، مسعود (1377). «برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان»، علوم انسانی، ش 26 و 27.
غباری‌بناب، باقر، محمد نبوی، و ماندانا شیرکول (1384). «عوامل مؤثر بر بروز فرسودگی شغلی معلمان دانش‌آموزان نابینا، ناشنوا، و عادی در مقطع راهنمایی شهر تهران»، روان‌شناسی و علوم تربیتی، دورۀ سی و پنجم، ش 2.
فیشر، رابرت (1386). آموزش تفکر به کودکان، ترجمۀ مسعود صفایی‌مقدم و افسانه نجاریان، اهواز: رسش.
فیشر، رابرت (1387). داستان‌هایی برای فکرکردن، ترجمۀ سیدجلیل شاهری لنگرودی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ‌و مطالعات فرهنگی.
قائدی، یحیی (1383). آموزش فلسفه به کودکان: بررسی مبانی نظری، تهران: دواوین.
کم، فیلیپ (1379). داستان‌های فکری: کندوکاو فلسفی برای کودکان، ترجمۀ احسانه باقری، تهران: امیرکبیر.
کامکار، منوچهر، محسن گل‌پرور، و سارا مددی زواره (1386). «تأثیر بازی بر عزت نفس دانش‌آموزان (شش تا یازده‌ساله) نابینای آموزشگاه ابابصیر اصفهان»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، دورة نهم، ش 33.
لیپمن، متیو (1385). «الگوهای رفتاری در حلقۀ کندوکاو»، ترجمۀ لیلا نیازی، مجلة مدرسۀ سالم: ویژۀ فلسفه برای کودکان و نوجوانان. ش 2.
مارزینو، رابرت جی و دیگران (1380). ابعاد تفکر در برنامه‌ریزی درسی و تدریس، ترجمۀ قدسی احقر، تهران: سیطرون.
ماهروزاده، طیبه (1389). «آموزش فلسفه به کودکان و تفکر انتقادی»، خلاصة مقالات روز جهانی فلسفه، تهران: موسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفة ایران.
مطهری، مرتضی (1372). آشنایی با علوم اسلامی، ج 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1387). احیای تفکر اسلامی، تهران: صدرا.
منافی، آزاده (1383). «کتاب‌های لمسی ـ تصویری»، پایان‌نامۀ کارشناسی، شیراز: موسسۀ آموزش عالی سوره.
مهدیزادگان، ایران و سیدحمید آتش‌پور (1376). «افسردگی در نابینایان»، خلاصۀ مقالات نخستین کنگرۀ انجمن روان‌شناسی ایران.
میلانی‌فر، بهروز (1374). روان‌شناسی کودکان و نوجوانان استثنایی، تهران: قوس.
ناجی، سعید (1390). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان: گفت‌وگو با پیشگامان برنامۀ فبک، انقلابی نو در تعلیم و تربیت، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ﻧﺮﻳﻤﺎﻧﻲ، ﻣﺤﻤﺪ، اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ، و ﻋﺒﺎس اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻤﻲ (1391). «ﻣﻘﺎیسة اﺑﻌﺎد دروﻧﻲ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺳﺒﻚﻫﺎی ﺗﻔﻜﺮ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ و ﺑﻴﻨﺎ»، ﻣﺠﻠة روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺪرﺳﻪ، ش 1.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین (1374). فلسفۀ کانت، بیداری از خواب دگماتیسم بر زمینۀ سیر فلسفة دوران نو، تهران: نقش جهان.
نوذری، بیژن (1388). تصویرسازی ذهنی برای سلامتی، قم: موسسۀ فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
نوربخش، رابعه (1376). «بررسی سازمان‌دهی تجسم فضایی در کودکان بینا و نابینا»، مجلة روان‌شناسی، پیاپی 4.
نوربخش، مرتضی (1375). «عوامل روانی اجتماعی مؤثر بر وضعیت تحصیلی نابینایان»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
هالاهان، دانیل و جیمز کافمن (1390). کودکان استثنایی: مقدمه‌ای بر آموزش‌های ویژه، ترجمۀ مجتبی جوادیان، مشهد: به نشر.
هینز، جوئنا، دیوید کندی، و دیوید وایت (1389). فیلسوفان کوچک، کودکان به‌عنوان فیلسوف، ترجمۀ یحیی قائدی، تهران: آییژ.
 
Anthone, R. (2011). ‘P4C for Blind Children’, richard.anthone@pandora.be.
Bonnets, M. (1995). ‘Teaching thinking and the sanctity of content’, Philosophy of Education, 29(3).
Borromeo, F. R. and G. Kaiser (2003). ‘First Results of a Study of Different Mathematical Thinking Styles of Schoolchildren’, Leone Burton (ed.), Which Way: Social Justice in Mathematics Education, London: Greenwood.
Brenifier, O. (2011). ‘P4C for Blind Children’, alcofrib@club-internet.fr.
Fisher, R. (1998). Teaching Thinking, Philosophical inquiry in the classroom, London: Continum.
Glaser, J. (2011). ‘P4C for Blind Children’, jen@mli.org.il.
Hunt, J. M. and M. Marchal (1994). Cognitive remediation of blind student, New york: wiley.
Jeremic, M .(2011). ‘P4C for Blind Children’, Prof.milosh@gmail.com.
Jylha, P. and E. Isometsa (2006). ‘The relationship of neuroticism and extraversion to symptoms of anxiety and depression in the general population’, Depression Anxiety, 23(5).
lipman, M. (1988). Philosophy Goes to School, Philadelphia: Temple University.
Lipman, M., A. M. Sharp, and F. S. Oscanyan (1980). Philosophy in the classroom, Philadelphia: Temple University.
Nielsen, L. (2005). ‘Nielsen's active learning philosophy for children who are blind’, www. nationaldb.org.
Sprod, T. (2011). ‘P4C for Blind Children’, Tsprod @ friends.tas .edu.au.
Zhang, Li F. (2002). ‘Thinking Styles and Modes of Thinking: Implication for education and research’, Genetic Psychology, 136(3).