تأثیر برنامه درسی فلسفه برای کودکان بر رشد خلاقیت دانش‌آموزان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه تکنولوژی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی ، تهران، ایران.

4 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب ، تهران، ایران.

چکیده

  هدف از انجام این پژوهش تعیین تأثیر اجرای برنامه درسی فلسفه برای کودکان بر رشد خلاقیت دانش آموزان بوده است. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان دختر پایه پنجم مقطع ابتدایی منطقه نوزده آموزش و پرورش شهر تهران بودند که از بین آنها 56 نفر به روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب و سپس در دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش با برنامه درسی فلسفه برای کودکان طی 16 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. با توجه به اینکه طرح تحقیق پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود، ابزار اندازه گیری خلاقیت در دو نوبت قبل و بعد از ارائه برنامه درسی فلسفه برای کودکان اجرا شد. داده های حاصل از پیش آزمون و پس آزمون با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر حاکی از تأثیر مطلوب مداخله پژوهش بر خلاقیت و خرده مقیاس‌های آن داشت. به عبارتی یافته‌های پژوهش حاضر مبین آن است که برنامه درسی فلسفه برای کودکان میزان خلاقیت فراگیران و مولفه‌های آن یعنی انعطاف پذیری، ابتکار، بسط، سیالی را در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه را افزایش داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effect of philosophy for children curriculum on the growth of students' creativity

نویسندگان [English]

  • Setare Kanani Harandi 1
  • Mohammad Nourian 2
  • Dariush Noroozi 3
  • Mahmood Abaei Koopaei 4
1 Curriculum Development, Islamic Azad University, Tehran South Branch,Iran
2 Associate Professor, Department of Management and Educational Planning, Islamic Azad University, South Tehran Branch
3 Associate Professor, Department of Educational Technology, Allameh Tabatabai University
4 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Islamic Azad University, South Tehran Branch
چکیده [English]

The purpose of this study was to determine the effect of implementing a philosophy for children curriculum on the growth of students' creativity. The statistical population of the study was fifth grade female students in the nineteenth grade of Tehran's education district, of which 56 were selected by convenience sampling and then divided into experimental and control groups. The experimental group was trained in a philosophy curriculum for children in 16 sessions. Due to the fact that the research design was pre-test and post-test with a control group, the creativity measurement tool was implemented twice before and after the presentation of the philosophy curriculum for children. The data obtained from pre-test and post-test were analyzed using analysis of covariance. The findings of the present study indicated the favorable effect of research intervention on creativity and its subscales. In other words, the findings of the present study indicate that the philosophy for children curriculum has increased the level of creativity of learners and its components, ie flexibility, initiative, expansion, fluidity in the experimental group compared to the control group

کلیدواژه‌ها [English]

  • Creativity
  • components of creativity
  • philosophy for children curriculum
اسدی، نسترن (1389). شناخت و آموزش خلاقیت در مدارس( فردا دیر است). چاپ چهارم. تهران:عابد
اکورینتی، استلا (1386). آموزش چگونه فلسفی اندیشیدن: درآمدی بر فلسفه برای کودکان. ترجمۀ زهرا صفائیان. تهران: فکر نو.
امامی، حسام (1390). بررسی رویکردهای مختلف در برنامه آموزش فلسفه برای کودکان و نسبت آن با برنامه درسی رسمی. فصلنامه اندیشه­های نوین تربیتی. 7 (2)، 175-147.
امیریان، توران (1396). مقایسه اثر بخشی روش­های مختلف آموزش فلسفه به کودکان بر تفکر منطقی دانش آموزان پایه ششم دوره ابتدایی شهر کرمانشاه در سال تحصیلی ۹۵-‎۱۳۹۴. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم.
بدری گرگری، رحیم، واحدی، زهرا(1394). «تأثیر اجرای برنامۀ فلسفه برای کودکان بر رشد هوش اخلاقی دانش­آموزان دختر»، دو فصلنامه تفکر و کودک، سال ششم، شماره 1، صص 1-18. 
پورتقی، وحیدرضا (1392). اثر بخشی اجرای دوره فلسفه برای کودکان بر خلاقیت دانش آموزان پسر دوم راهنمایی شهر تهران. رساله دکتری. دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
تاجداری، محمدحسن(1395). مقایسه ی تاثیر روش تدریس همیارانه با روش کاوشگری بر خلاقیت دانش­آموزان پسر در درس علوم تجربی پایه ی سوم ابتدایی منطقه ی چهار شهر تهران در سال تحصیلی ۹۵-‎۱۳۹۴. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد.
جعفری، زهره؛ صمدی، پروین و قائدی، یحیی (1394). بررسی تأثیر آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش روحیه پژوهشگری کودکان دوره پیش دبستانی. فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی. 2 (17)، 49-41.
جلالی، علی اکبر، عباسی، محمد علی.(1383). فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش سایر کشورهای دنیا، مجموعه مقالات همایش برنامه ریزی در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات در تهران
جمشیدی، فریبا (1391). برنامه درسی و تفکر خلاق. فصلنامه رشد تکنولوژی آموزشی. 28 (1)، 40-38.
حسینی، زهره (1395). هدف اصلی طرح فلسفه و کودک. تهران: تسنیم.
خانیان، محمد (1387). خلاقیت و نوآوری در سازمان های آموزشی. تهران: رسانه تخصصی.
رستمی، کاوه؛ فیاض، ایراندخت و قاسمی، امید (1395) تاثیر داستان‌های فکری فیلیپ کم بر رشد خلاقیت کودکان دوره آمادگی شهر تهران. فصلنامه روان شناسی تربیتی. 12 (41)، 13-1.
رستمی، کاوه؛ رحیمی، ابراهیم؛رستمی، ویدا؛ هاشمی، سپیده.(1391) .بررسی تأثیرروش اجتماع پژوهشی در برنامه فلسفه برای کودکان بر خلاقیت کودکان، تفکر و کودک،3 ،2 ،49-65.
رضایی، نورمحمد؛ پادروند، نادر؛ سبحانی، عبدالرضا؛ رضایی، علی محمد (1393). بررسی تاثیر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان در افزایش خلاقیت و مولفه های سیالی، انعطاف پذیری، ابتکار و بسط. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 4 (2)، 36-19.
ستاری، محمد (1395). ب‍ررس‍ی‌ دی‍دگ‍اه‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ دوره‌ اب‍ت‍دای‍ی‌ م‍ج‍ری‌ ب‍رن‍ام‍ه‌ ف‍ل‍س‍ف‍ه‌ ب‍رای‌ ک‍ودک‌ اداره‌ ک‍ل‌ آم‍وزش‌ و پ‍رورش‌ ش‍ه‍رس‍ت‍ان‌ه‍ای‌ اس‍ت‍ان‌ ت‍ه‍ران‌ ن‍س‍ب‍ت‌ ب‍ه‌ م‍ح‍ت‍وا و روش‌ اج‍رای‌ ای‍ن‌ ب‍رن‍ام‍ه‌ در س‍ال‌ ت‍ح‍ص‍ی‍ل‍ی‌ 95-1394. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد.
سجادیان، نرگس؛ قائدی، یحیی؛ امیری، معصومه (1393). طراحی برنامه درسی آموزش فلسفه به کودکان ایرانی در پایه اول ابتدایی. فصلنامه پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. 1(1)، 80-63.
سروش، سمانه (1396). بررسی ارتباط میان آموزش فلسفه به کودکان و تربیت شهروند جهانی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور مرکز تهران جنوب.
شاه نعمتی، زهرا، سعادتمند، زهره و کشتی آرای، نرگس(1396). «تحلیل روش­های تدریس هنر به منظور ارائه الگوی مطلوب در دوره ابتدایی»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال هشتم، شماره 3، صص 79-100.  
صادقی هاشم آبادی، محمد، علوی، محمدکاظم(1393). «فلسفه برای کودکان»، دوفصلنامه اسلام و پژوهش­های تربیتی، سال ششم، شماره 2، صص 59-78.
صباغ حسن زاده، طلعت (1394). طراحی الگوی برنامه درسی آموزش فلسفه برای کودکان در دوره ابتدایی بر اساس فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. رساله دکتری. دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی.
عزیزی، ژیلا (1392). آموزش هنر و خلاقیت دوم دبستان. تهران: واله.
فتحی واجارگاه، کورش (1386). اصول و مفاهیم برنامه ریزی درسی. تهران: بال.
فرخانی، فریبا (1395) تأثیر آموزش فلسفه بر مهارت کلامی، تفکر انتقادی و خلاقیت در کودکان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
قاسمی، لیلی؛ سعیدی، علی و خرازیان، لاله (1396). اثربخشی آموزش بر مبنای حواس پنج گانه بر افزایش خلاقیت کودکان پیش دبستانی. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 7 (1)، 250-225.
قائدی، یحیی (1388). برنامه درسی آموزش فلسفه به کودکان در دوره راهنمایی و متوسطه. فصلنامه فرهنگ. (69)، 108-83.
قائدی، یحیی (1395). آموزش فلسفه به کودکان، بررسی مبانی نظری. تهران: دواوین.
قبادیان، مسلم (1394). تأثیر برنامه درسی آموزش فلسفه به کودکان بر مهارت­های اجتماعی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی. فصلنامه پژوهش­های تربیتی. (30)، 148-138.
کدیور، پروین (1384). روان شناسی اخلاق. تهران: آگاه.
کنعانی هرندی، ستاره؛ نوریان، محمد (1398). طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی فلسفه برای کودکان با رویکرد رشد خلاقیت. رساله دکتری. دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.    
موسی­پور، نعمت­اله(1395). مبانی برنامه ریزی آموزش متوسطه. مشهد: به نشر. 
مهدی زاده، امیرحسین؛ عراقیه، علیرضا و حیدریه، حسین (1397). تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر پرورش خلاقیت دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی ناحیه یک آموزش و پرورش بهارستان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 8 (3)، 216-193.
مهرمحمدی، محمود (1389). بازشناسی مفهوم و تبیین جایگاه تخیل در برنامه های درسی و آموزش با تأکید بر دوره ابتدائی. فصلنامه مطالعات تربیتی و روانشناسی، 10 (39)، 20-5. 
ناجی،سعید، قاضی نژاد، پروانه (1386). بررسی نتایج برنامۀ فلسفه برای کودکان روی مهارتهای اسـتدلال وعملکرد رفتاری کودکان ، فصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی، ج2،ش7
هاشمی مقدم، سید شمس الدین.(1387). رشد فرایند شناختی رویکردی موثر در جهت پرورش نیروی تفکر. مقالات ارائه شده در همایش برنامه ریزی درسی و پرورش تفکر، تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
هاشمی، سمیه (1391). بررسی تأثیر آموزش فلسفه به روش کند‌و‌کاو فلسفی بر میزان خلاقیت و آگاهی فراشناختی دانش‌آموزان پایه‌ی ششم ابتدایی ناحیه یک شهر همدان در سال تحصیلی 92-91. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه پیام نور همدان.
هدایتی، مهرنوش(1393). «مطالعه تطبیقی دوره­های تربیت مربی برنامه فلسفه برای کودکان در ایران و کشورهای پیشرو و ارائه الگوی مناسب برای ایران»، فصلنامه تفکر و کودک، سال پنجم، شماره 1، صص 105-138.
همتی فر، مجتبی؛ آهنچیان، محمذرضا (1392). ارائه الگوی ارزیابی سازواری نظریه ترکیبی در فلسفه تعلیم و تربیت؛ بررسی موردی سازواری فلسفه تربیت جمهوری اسلامی ایران در سند ملی تحول بنیادین آموزش و پرورش. فصلنامه پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت. 3 (2)، 48-25.
یاری دهنوی، مراد(1394). مجموعه آموزش مربی فلسفه برای کودکان و نوجوانان جلد اول: درآمدی بر برنامه فلسفه برای کودکان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 
Barrow, W (2010). Dialogic, Participation and the Potential for Philosophy for Children. Thinking Skills and Creativity. 5 (2); 61-69.
Barrow, W (2015). ‘I think she’s learnt how to sort of let the class speak’: Children’s perspectives on Philosophy for Children as participatory pedagogy. Thinking Skills and Creativity, Vol 5, No 17. PP 76-87.  
Beghetto, R. A (2007). Does creativity have a place in classroom discussions? Prospective teachers’ response preferences. Thinking Skills and Creativity,2 (1), 1–9.
Bialystok, L (2017). Philosophy across the Curriculum and the Question of Teacher Capacity; Or, What Is Philosophy and Who Can Teach It?. Journal of Philosophy of Education, 51 (4), 827–836.
Casakin, H,  Kreitler, S (2011). The cognitive profile of creativity in design.   Journal of Thinking Skills and Creativityion, 6 (3); 159-168.
D'Olimpio, L, Teschers, C (2016). Philosophy for Children Meets the Art of Living: A Holistic Approach to an Education for Life. Philosophical Inquiry in Education, 23 (2), 114–124
Dorin, A., & Korb, K. B (2009). Improbable creativity. In Dagstuhl seminar proceedings. Schloss Dagstuhl-Leibniz-Zentrum für Informatik.
Duli, P (2019). Creativity in Modern Education, World Journal of Education, 9 (2); 136-140.
Einon, Dorothy(2002). Creative child.New York: Wiley.
Fair, F, Haas, L, Carol, G, Daphne D, Debra P, Olena, L (2015). Socrates in the schools from Scotland to Texas: Replicating a study on the effects of a Philosophy for Children program, Journal of Philosophy in Schools, Vol 2, No 1. PP 18-37. 
Fisher, R (1998) "Teaching Thinking, Philosophical Inquiry in the Classroom", London: Cassle.
Gamlath S, L. G. (2008). Creativity in Teaching and Learning: A Global Economic Perspective. Thames Vally University
Ghaedi, Y (2012).Teaching Philosophy to Children- investigating theoretical principles. Tehran: Merat.
Gina, D (2014). Classroom Culture Promotes Academic Resiliency. http://dx.doi.org/10.1177/0031721714553408
Gorard, S, Siddiqui, N, See, B,H (2017). Can "Philosophy for Children" Improve Primary School Attainment?. Journal of Philosophy of Education, 51(1), 5-22.
Green, L, Condy, J (2016). Philosophical Enquiry as a Pedagogical Tool to Implement the CAPS Curriculum: Final-Year Pre-Service Teachers' Perceptions. South African Journal of Education, 36(1), 1-8.
Kohan, WO (2018). Paulo Freire and Philosophy for Children: A Critical Dialogue. Studies in Philosophy and Education, Vol 37, No 6. PP 615-629.   
Kottalil, N (2009). Meaning Making and Self- evaluation. School Psychology Review.32,315-327.
Koupf, D (2017). Proliferating Textual Possibilities: Toward Pedagogies of Critical-Creative Tinkering. Composition Forum. 3 (1); 1-14.
Kyung Hee, K (2020). Demystifying Creativity: What Creativity Isn't and Is?, Journal of Roeper Review, 41(2), 119-128.
Lipman, M (2003). thinking in Education. Cambridge University, press.
Lipman, Matthew(1991).Thinking in Education, Cambridge, Massachusetts: CambridgeUniversity Press.
Makaiau, A, Tanaka, N (2018). Philosophy for Children: A Deliberative Pedagogy for Teaching Social Studies in Japan and the USA. Journal of International Social Studies, Vol 8, No 2. PP 29-54.
McKnight, L (2018). Curriculum as Colour and Curves: A Synthesis of Black Theory, Design and Creativity Realised as Critical Curriculum Writing. Gender and Education. 30(2), 222-238.
Murris, K (2016). The Philosophy for Children Curriculum: Resisting ‘Teacher Proof’ Texts and the Formation of the Ideal Philosopher Child. Studies in Philosophy and Education. 35(1), 63-78.
Octavian, R (2016). P4c an ideal tool for children to stimulate thinking skills. Thesis in west university of timisoars.
Parker, J (2008). The Impact of Visual Art Instruction On Student Creativity. Unpublished Doctoral Dissertation: Walden University.
Santrock, J. W (2013). Educational psychology. New York, McGraw-Hill Education.
Torrance, E, P (1974). The Torrance Tests of Creative Thinking: Norms-Technical Manual. Princeton, NJ: Personal Press.
Torrance, E. P. & Goff, K (1989). A Quiet Revolution. Creative Behavior, 23, 136-145. 
Vansieleghem, N (2014). What Is Philosophy for Children? From an Educational Experiment to Experimental Education. Educational Philosophy and Theory. 46 (11); 1300-1310.
Venter, E., G. Higgs, L (2014). Philosophy for Children in a Democrati Classroom. The Social Science Journal, Vol 41, No 1. PP 11-16.
Worley, P (2016). Philosophy and children. The Philosophers' Magazine, (72), 119-120
Wright, G, Jones, M (2018). Innovation in the Elementary Classroom. Technology and Engineering Teache. 77(5): 8-13.