«بررسی تطبیقی مضامین دینی در شعر کودک و نوجوان فارسی و کُردی»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام،ایران

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام،ایران

چکیده

شعر کودک و نوجوان به عنوان یک ژانر ادبی، دارای بُعد آموزشی گسترده‌ایست. از مهمترین جنبه‌های آموزشی این ژانر پرداختن به مفاهیم و مضامین دینی است. شاعران فارس و کردزبان به فراخور درک کودک به آموزش این آموزه‌ها پرداخته‌اند. پژوهش حاضر برآن ‌است تا از طریق بررسی و تحلیل تطبیقی  مضامین دینی در شعر کودک و نوجوان فارسی و کُردی این مهم را محل توجه قراردهد. بدین منظور، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تحلیل محتوا به بررسی مضامین دینی  در 40 مجموعۀ شعر  کودک فارسی و 40 مجموعۀ شعرکُردی پرداخته تا پاسخی علمی برای سؤالات پژوهش به دست دهد. سؤالاتی چون: 1- وجوه اشتراک و افتراق در مضامین دینی  شعر دو زبان چگونه است؟ 2-بسامد مضامین دینی در شعر دو زبان به چه میزان است؟ از مهمترین یافته‌های پژوهش این است که شعر کودک و نوجوان  فارسی بیشتر به  مفاهیم مربوط به معصومین و ائمۀ اطهار (65 %)، سپس مفاهیم مرتبط با ذات الهی، پیامبران و قرآن پرداخته‌است. اما در شعر کُردی بیشترین بسامد از آنِ ‌ مفاهیم مرتبط با خداوند (72 %) و  سپس مضامین مرتبط با پیامبران و قرآن است.در شعر کودک و نوجوان هر دو زبان  به مفهوم معاد پرداخته ‌نشده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Religious Themes in Persian and Kurdish Children and Adolescents Poetry

نویسندگان [English]

  • Alireza Shohani 1
  • Mohmmadtaqi Jahani 2
  • Mehdi Ahmadikhah 3
1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Ilam University, Ilam, Iran.
2 . Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Ilam University, Ilam, Iran.
3 PhD Student of Persian Language and Literature, Ilam University, Ilam, Iran.
چکیده [English]

Children and adolescents poetry, as a literary genre, has a wide educational dimension. One of the most important educational aspects of this genre is dealing with religious concepts and themes. Persian and Kurdish language poets have taught these notions in accordance with the child’s understanding. The main purpose of the present study is to address this issue through a comparative study and analysis of religious themes in Persian and Kurdish children and adolescents poetry. To this end, using a descriptive-analytical method and a content analysis approach, the religious themes in 40 collections of Persian poetry and in 40 collections of Kurdish poetry were investigated to provide answers to research questions. The main questions were as follows: 1) What are the similarities and differences in religious themes of the two languages poetry? 2) What is the frequency of religious themes in the two languages poetry? One of the most important findings of the present study is that Persian poetry for children and adolescents focuses on the concepts related to the infallibles and the Holy Imams (65%), and next on the concepts related to the divine essence, the prophets and the Quran, respectively. In Kurdish poetry, however, the most frequent themes are the concepts related to God (72%) and then the themes pertinent to the prophets and the Quran. Neither of Kurdish and Persian poetry covers the concept of resurrection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparison
  • Content
  • Poetry
  • Children and Adolescents Poetry
  • Persian
  • Kurdish
  • Religious Theme
کتاب‌ها
1-قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: پیری.
2-ابراهیمی، جعفر (1371). کلاغ تشنه، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
3 ابراهیمی، جعفر (1374). پروانه در باران، تهران: زلال.
4 ابراهیمی، جعفر (1392). می‌نویسم ابر، باران می‌شوم، تهران: امیرکبیر، کتاب‌های شکوفه.
5-ابراهیمی، مظهر (1393). که‌وی سه‌رشاخ، مریشکی ناو باخ (کبک کوهستان، مرغ باغ). سنندج: علمی کالج.
6-احترامی، منوچهر (1365). خرس و کوزۀ عسل، تهران: کتاب‌های لاک‌پشت.
7 احترامی، منوچهر (1369). دزده و مرغ فلفلی، چاپ چهارم، تهران: گزارش.
8 احترامی، منوچهر (1380). گربۀ من نازنازیه، چاپ بیست و هفتم، تهران: گزارش.
9 احترامی، منوچهر (1381). حسنی ما یه برّه داشت، چاپ دوم، تهران: گزارش.
10 احترامی، منوچهر (1394). حسنی نگو یه دسته گل، تهران: گزارش.
11-احمدی، عثمان (1397). وه‌رزه‌کان و مانگه‌کانی سال(فصل‌ها و ماه‌های سال)، بوکان: آفرینش ادب.
12-باباجانی، علی (1394). بَبَل، تهران: امیر کبیر،کتاب‌های شکوفه.
13-بلده، کیومرث (1388). رووی. الف، اسلام آباد غرب: ناشر مولف.
14 بلده، کیومرث (1388). قلا. ب، اسلام آباد غرب: ناشر مولف.
15- پورنامداریان، تقی (1375). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
16- تمیمی، مریم (1396). منال3 (کودک3). مجموعۀ اشعار شاعران برگزیده جشنوارۀ شعر کودک کردی منال ایلام: باشور.
17-ثابت قدم، عباس (1391). شوانی دروزن(چوپان دروغگو)، سنندج: علمی کالج.
18-جمالی عالم، فائزه (1376). روز چهاردهم، تهران: نشر آثار امام خمینی(ره).
19--جمشیدی، داوود(1396).حیوانات در قرآن، قزوین: پروانۀ سفید.
20-خورانی، میثم (1393). ئه‌ورو خوه‌ر(ابر و خورشید). الف. سنندج. علمی کالج.
21 خورانی، میثم (1393). کوورپه(کودک). ب. سنندج. علمی کالج.
22-خورانی، میثم (1396). میوشلی میوشان (نوعی بازی کودکانه)، ایلام: ناشر مولف.
23-خیبری، اکرم (1391). بانوی آسمان، چ دوم، مشهد: همیاران جوان.
24-داوری، زهرا (1393). یک قاچ هندوانه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
25-دولت آبادی، پروین (1396). مرغ سرخ پاکوتاه، چاپ سوم، تهران: موسسۀ پژوهش تاریخ ادبیات کودکان.
26-رحماندوست، مصطفی (1368). صددانه یاقوت، تهران: محراب قلم.
27 رحماندوست، مصطفی (1394). خوشگل و نازه دخترم، الف، تهران: آبرنگ.
28 رحماندوست، مصطفی (1394). زورش زیاده پسرم، ب، تهران: آبرنگ.
29 رحماندوست، مصطفی (1395). قصه ابر و باران، تهران: سوره مهر.
30 رحماندوست، مصطفی (1396). پنج تا انگشت بودند که...، چاپ8، تهران: پیدایش.
31-رسول‌نیا، محمد (1393). میوانی ئه‌ستیرکان، الف، سنندج: علمی کالج.
32 رسول‌نیا، محمد (1393). دنیای منالان، ب، سنندج: علمی کالج.
33-ستاوند، زهرا (1394). که‌ر نه‌زان(الاغ نادان)، الف، ارومیه: ناشر مولف.
34 ستاوند، زهرا (1394). پیلان(مکر)، ب، ارومیه: ناشر مولف.
35-سعیدی، لیلا (1396). پشی سیه(گربه سیاه)، ایلام، ناشر مولف.
36-سلاجقه، پروین (1387). از این باغ شرقی. چاپ دوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
 37-سنایی غزنوی، مجدود ابن آدم (1374). حدیقه‌الحقیقه و شریعه الطریقه، مصحح محمدتقی مدرس‌رضوی، چاپ هشتم،  تهران: دانشگاه تهران.
38-شاملو، احمد (1364). خروس زری، پیرهن پری، چاپ دوم، تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
39-شاملو، احمد (1392). بارون، تهران: نگاه.
40-شاهمردی راد، مولود (1397). چوپان دروغگو. چ2. تهران: آیینه.
41-شعبان نژاد، افسانه (1391)، سایه‌های مهربان، چاپ سوم، تهران: محراب قلم.
42-صادقیان، آذر (1396). حرف هفتم: چ. الف، اصفهان: نوشته.
43 صادقیان، آذر (1396). حرف هفتم: ج. ب، اصفهان: نوشته.
44-صالحی، لولاو (1396). هیرو، ماسی و پشیله(هیرو، ماهی و گربه). سنندج: آمیار.
45-صدرالحفاظی، مهدی (1393). باباجون مهدی(عج)، تهران: تیمورزاده.
46-صفربیگی، جلیل (1397). دبستان ترانه. ایلام: زانا.
47-عبدی، بهمن (1370). بچه‌ها بهار میاد، تهران: مطبوعاتی صدف.
48-عبدی، حسین(1376). روز چهاردهم، تهران: نشر آثار امام خمینی(ره).
49-علوی‌فرد، یحیی (1391). شهر پرنده‌ها، تهران: موسسۀ انتشارات کتاب نشر.
50-عوثمان، کژال (1393). جیهانی گیانداران(جهان جانوران)، الف، سنندج: علمی کالج.
51 عوثمان، کژال (1393). دنیای میوه‌کان(دنیای میوه‌ها)، ب، سنندج: علمی کالج.
52-فتاحی، زهرا (1395). بادوان(بادبادک)، کرمانشاه: ناشر مولف.
53-فولادی، علیرضا (1389). زبان عرفان.  چاپ سوم، تهران: سخن.
54-قزل ایاغ،ثریا (1397). ادبیات کودکان و نوجوانان و فرهنگ ترویج. تهران: سمت.
55-کارخواهی، مجتبی (1398). مه‌لیوچگ زه‌رده(گنجشک زرده)، ایلام، باشور.
56- کرمی، حمزه (1392). منال2«کودک2». مجموعۀ اشعار شاعران برگزیدۀ جشنوارۀ شعر کودک کردی منال)، ایلام: باشور.
57-کشاورز، ناصر (1393). مثل یه بلبل کوچولو، تهران: پیدایش.
58-کشاورز، ناصر (1395). کی بود؟ کی بود؟ مداد بود، چاپ سوم، مشهد: به‌نشر.
59-گردیگلانی، امین (1393). خورو لاو لاو(خورشید و لولاو)، تهران: کوله پشتی.
60-گشبین، مرسوم (1393). ئسپی ئازا(اسب سرحال)، الف، سنندج: علمی کالج.
61-گشبین، مرسوم (1393). هه‌نگ و هه‌نگوین(زنبور عسل و عسل)، ب، سنندج: تافگه.
62 گشبین، مرسوم (1393)، میرووله و سلیمان(مورچه و سلیمان)، ج، سنندج: تافگه.
63- ماهوتی، مهری (1392). من جوجه شدم، چاپ دوم، مشهد: کتاب‌های پروانه.
64 ماهوتی، مهری (1393). کفش‌های جیک جیکی، تهران: پیدایش.
65-محمدی، احمد (1393). باوه‌ژیره(بابای دانا)، سنندج: زانست.
66- محمدی، مجید (1393). ریوی ته‌وبه کار«روباه توبه کار»، سنندج: ریبین.
67 محمدی، مجید (1393). کوتری ئه‌وین‌دار(کبوتر عاشق)، ب، سنندج: ریبین.
68 محمدی، مجید (1393)، سونه‌و راوچی(مرغابی و شکارچی)، ج، سنندج: علمی کالج.
69- محمدیان، علیرضا (1379). ماسی خانم(ماهی خانم)، سنندج: ناشر مولف.
70-مرادی نصاری، محمد (1392). منال1(کودک1)، مجموعۀ اشعار شاعران برگزیدۀ جشنوارۀ شعر کودک کردی منال، ایلام: باشور.
71 مرادی نصاری، محمد (1394). هه‌ی زافران، هه‌ی زیره(هی زعفران، هی زیره)،ایلام: نشر باشور.
72-مزینانی، محمدکاظم (1387). اسب چموش، تهران: قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
73 مزینانی، محمدکاظم (1398). قصه‌های منظوم از 14 معصوم، تهران: قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
74-مزینانی،محمد کاظم(1388). صندلی‌ها خسته‌اند، چاپ سوم، تهران: وزارت آموزش و پرورش. موسسۀ فرهنگ منادی تربیت.
75- مشرف زاده‌ی تهرانی، محمود (1396). قصۀ طوقی، چاپ دوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان.
76-موزونی، رضا (1383). میمگه جاروبرقی(خاله جاروبرقی)، کرمانشاه: ناشرمولف.
77 موزونی، رضا (1389). تاتی، کرمانشاه: باغ نی.
78-مهاجرانی، محمد (1396). پرچم زیبای ایران، قم: بهار دل‌ها.
79-مهربان، آرش(1393). سموره(سنجاب)، سنندج: علمی کالج.
80-میر احمدی، فریدون (1393). شاری یاری، سنندج: علمی کالج.
81 -میر احمدی، فریدون (1396). مش مش، الف، سقز: گوتار
82- میر احمدی، فریدون (1396). جیک جیک چوله‌که(جیک جیک گنجشکک)، ب، سقز: گوتار.
83-نوروزی، نسیم (1395). ترانۀ بلوط، تهران: امیرکبیر، کتاب‌های شکوفه.
84-نیما یوشیج (1368). دربارۀ شعر و شاعری،  به کوشش سیروس طاهباز. تهران: دفترهای زمانه.
85-وزیری، لیلا (1392). منال1(کودک1)، مجموعۀ اشعار شاعران برگزیدۀ جشنوارۀ شعر کودک کردی منال)، ایلام: باشور.
86-ویسی، جمشید (1393). باخچۀ منالان(باغچه‌ی کودکان)، کرمانشاه: ماه و آفتاب.
87-هاشمی، سعید (1384). صبح و بوی نان، مشهد:شرکت به نشر.
مقالات
1-اسپرهم، داوود و مینوپیله‌ور (1395).«نگاهی تطبیقی به داستان کودک در ایران و غرب(گروه سنی ب و ج) با تأکید بر مولفه‌های تعلیم و تربیت»، پژوهش‌های تطبیقی زبان و ادبیات ملل، دورۀ 2، شماره6.
2-ایمان،محمدتقی و محمودرضا نوشادی (1390). «تحلیل محتوای کیفی»، پژوهش، سال 3، شمارۀ 2.
3-جلالی، مریم (1394).«قالب، زبان و مضمون شعری در ادبیات کودک کشور ایران و الجزایر»، پژوهشنامۀ نقد ادب عربی، بهار و تابستان 1394، شمارۀ 10.
4-غنی‌پورملکشاه، احمد و دیگران (1391).«نوستالوژی آینده‌گرا در اشعار سلمان هراتی»، دوفصلنامۀ مطالعات ادبی متون اسلامی، دورۀ 1، شمارۀ 1.
5-قائم‌دوست، پونه و مسعود سلامی (1395).«سیری در ادبیات تعلیمی کودکان ایران و برخی شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با آلمان»، ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی، دورۀ 10، شمارۀ 37.
6-گلدی گلشاهی، طواق (1400). تحلیل مفهوم خداشناسی در داستان‌های کلر ژوبرت با تأکید بر آموزش مفاهیم دینی به کودکان»، تفکر و کودک، دورۀ 12، شمارۀ 2.
7-محمدی، مهدی و ایمان مطهری‌نیا(1398).«بررسی و تحلیل موضوعات و مفاهیم دینی کتاب‌های شعر کودکان و نوجوانان در بین سال‌های 1390 الی 1393»، علوم ادبی، بهار و تابستان 1398، شمارۀ 15.
8-مقدسی، ابوالحسن و زهرا بهشتی(1391).«بررسی شعر عاشورایی در دو ادب فارسی و عربی با تکیه بر شعر شهریار و جواهری»، ادبیات پایداری، سال چهارم، شمارۀ 7.