ظرفیت داستان در تقویت تفکر انتقادی: ارزیابی داستان‌های نوجوانان از منظر تفکر انتقادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. تهران، ایران

چکیده

از آنجا که داستان پایه اصلی تفکر و ارتباط است، یکی از ابزارهای پرورش تفکر نقادانه به شمار می‌رود. از این رو در این پژوهش، پس از تبیین مؤلفه‌های تفکر انتقادی و معرفی معیارهای ارزیابی داستان، به روش تحلیل مضمون به بررسی و ارزیابی 30 داستان نوجوان در گروه سنیِ 12 تا 15 سال، مربوط به سال‌های 90 تا 98، در سه گرایش رسمی، نخبه‌گرا و بازارپسند، اعم از تألیف یا ترجمه پرداخته شد تا داستان‌های برخوردار از محتوای فکری و دارای ظرفیت تقویت تفکر انتقادی شناسایی شود. معیارهایی که مبنای تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند شامل پرسش‌گری، استدلال‌و‌رزی، داوریِ مستند، تجزیه و تحلیل، حل مسئله، هم‌ذات‌پنداری، درون‌مایه فلسفی، کند و کاو اخلاقی، و گفت‌وگوی هدف‌مند هستند. آنها از دیدگاه‌های متخصصان حوزه تفکر انتقادی، همچون چت مایرز، رابرت فیشر، رابرت انیس، ریچارد پاول و پیتر فسیونه، استخراج شده‌اند. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که تنها چهل درصد از داستان‌های بخش نخبه‌گرا و بازارپسند و ده درصد از داستان‌های بخش رسمی از محتوای فکری برخوردار، و دارای ظرفیت تقویت تفکر انتقادی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Capacity of Stories in Strengthening Critical Thinking: Evaluating Adolescent Stories from a Critical Thinking Perspective

نویسنده [English]

  • Zohreh Saeidi
Assistant Professor of Research Institute for Culture, Art and Communication, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Since the story is the main foundation of thinking and communication, it is considered as one of the key tools for cultivating critical thinking. Accordingly, in this study, after first explaining the components of critical thinking and introducing the criteria for evaluating stories, we used the thematic analysis method to review and evaluate 30 adolescent stories in the age group of 12 to 15 years, related to the years 2011–2019, in the three categories of formal, elitist, and bestsellers, whether authored or translated, so that we could identify stories that have intellectual content and those that have a capacity to strengthen critical thinking. The criteria used as the basis of analysis and evaluation included questioning, reasoning, documented judging, analysis, problem-solving, identification, philosophical theme, ethical exploration, and purposeful dialogue. These are drawn from the views of experts in the field of critical thinking, such as Chet Myers, Robert Fisher, Robert Ennis, Richard Paul, and Peter Facione. The results of the study show that only 40% of the stories in the elitist and bestsellers categories and 10% of the stories in the formal category have intellectual content and the capacity to strengthen critical thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adolescent Story
  • Critical Thinking
  • Intellectual Skills
  • Philosophical Content
فهرست منابع
الف) منابع نظری
فیشر، رابرت (1397) آموزش تفکر به کودکان، مسعود صفایی‌مقدم – افسانه نجاریان، اهواز: انتشارات گوزن.
قاضی‌مرادی، حسن (1398) درآمدی بر تفکر انتقادی، تهران: نشر اختران.
لیپمن، متیو. شارپ، آن مارگارت. اسکانیان، فردریک اس (1395) فلسفه در کلاس درس، محمدزهیر باقری نوع‌پرست، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مایرز، چت (1395) آموزش تفکر انتقادی، خدایار ابیلی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
ناجی، سعید (1395) معیار فبک برای داستان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
De Marzio, Darryl Matthew WHAT  HAPPENS IN  PHILOSOPHICAL  TEXTS: MATTHEW LIPMAN‘S THEORY AND PRACTICE OF  THE  PHILOSOPHICAL  TEXT AS  MODEL Childhood & Philosophy, vol. 7, núm. 13, enero-junio, 2011, pp. 29-47 Universidade do Estado do Rio de Janeiro Maracanã, Brasil
ب) منابع داستانی
اسلیتر، کیم (1397) باهوش، مژکان کلهر، تهران: نشر افق.
اباذری، حمید (1398) انجمن یوزهای شریف، تهران: شرکت انتشارات فنی ایران.
آلموند، دیوید (1398) رنگ خورشید، شهلا انتظاریان، تهران: نشر ایران‌بان.
امیریان، داوود (1398) جام جهانی در جوادیه، تهران: مؤسسه انتشارات قدیانی.
امیریان، داوود (1398) گردان قاطرچی‌ها، تهران: کتابستان معرفت.
اندرسون، جان دیوید (1399) آخرین روز خانم بیکسبی، هدا نژادحسینیان، تهران: نشر پرتقال.
بایرامی، محمدرضا (1396) لم‌یزرع، تهران: نیستان.
برآبادی، محمود (1396) مسافر حکیم‌آباد، مشهد: به‌نشر انتشارات آستان قدس رضوی.
بنجامین، الی (1398) عروس دریایی، کیوان عبیدی آشتیانی، تهران: نشر افق.
پاترسون، کاترین (1397) نان و گل سرخ، حسین ابراهیمی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
پیشون، لیز (1398) دنیای معرکه‌ی تام گیتس، بهرنگ رجبی، تهران: نشر هوپا.
تامارو، سوزانا (1395) توبیاس و فرشته، تهران: سلام
جی. پلا، سالی (1397) روزی پرنده‌هایی، شیما حسینی، تهران: شهر قلم.
حسن‌زاده، فرهاد (1398) هویج بستنی، تهران، نشر افق.
دو سنت اگزوپه‌ای، آنتوان (1398) شازده کوچولو، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
شاه‌آبادی، حمیدرضا (1398) دروازه مردگان قبرستان عمودی، تهران: نشر افق.
صادق‌بیگی، آرش (1394) بازار خوبان، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
کشاورز، محمد (1398) روباه شنی، تهران: نشر چشمه.
کرمانی‌نژاد، علی‌اکبر (1397) دشت متلاطم، تهران: محراب قلم.
کروسان، سارا (1398) ما یک نفر، کیوان عبیدی آشتیانی، تهران: نشر پیدایش.
کریم‌زاده، مینو (1395) قلب‌های نارنجی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
گرتز، الن (1399) این کتاب را ممنوع کنید، سارا عاشوری، تهران: نشر پرتقال.
لووی، لوئیس (1396) در جستجوی آبی‌ها، کیوان عبیدی آشتیانی، تهران: نشر چشمه.
لین، گریس (1398) جایی که کوه بوسه می‌زند بر ماه، پروین علی‌پور، تهران: نشر افق.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1398) خمره، تهران: انتشارات معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1398) ته خیار، تهران: انتشارات معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1399) قصه‌های مجید، تهران: انتشارات معین.
محمدخانی، مریم (1398) برایم شمع روشن کن، تهران: نشر افق.
مرپورگو، مایکل (1398) اسب جنگی، تهران: معین.
هجری، محسن (1396) چشم عقاب، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.