اثربخشی برنامه‌ی آموزش فلسفه برای کودکان(فبک) بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانش‌آموزان ابتدایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

2 دانش آموخته‌ی دکترای مدیریت آموزشی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران.

3 استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

مسئولیت‌پذیری، به تعهد و پاسخگویی فرد نسبت به امور فردی و اجتماعی اشاره دارد. افراد مسئولیت‌پذیر بر تفکر، عواطف و اعمال خود کنترل دارند و خود را در قبال پیامدهای رفتارشان مسئول می‌دانند. بنابراین مسئولیت‌پذیری با مسائل فردی و اجتماعی مرتبط است و از رویکردهای آموزشی نیز تاثیرپذیر است. پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش فلسفه برای کودکان (فبک) بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانش آموزان ششم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش از نوع شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل تمام دانش‌آموزان ششم ابتدایی شهرستان سقز بود که از میان آنها دانش‌آموزان مدرسه ابتدایی سما به صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. نمونه انتخاب شده به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره گواه و آزمایش جایگزین شد. پیش از مداخله، مسئولیت-پذیری دانش‌آموزان به وسیله پرسشنامه مسئولیت‌پذیری اندازه‌گیری شد. سپس گروه آزمایش به مدت 8 جلسه، آموزش فلسفه برای کودکان را دریافت کرد و پس از آن پس‌آزمون برای دو گروه اجرا شد. در پایان داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل شد. نتایج نشان داد آموزش فلسفه برای کودکان به طور معناداری باعث افزایش مسئولیت-پذیری دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی شده است. به عبارتی محتوا و روش برنامه فبک، مسئولیت‌پذیری اجتماعی کودکان را بهبود می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of teaching Philosophy for Children (P4C) on social Responsibility of Elementary primary Students

نویسندگان [English]

  • WIRYA NAWROZI 1
  • Heidar Karimian 2
  • Behnam Talbi 3
1 PhD Student of Curriculum Planning, Department of Educational Sciences, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran.
2 PhD in Educational Management, Kharazmi University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Taking responsibility refers to commitment and accountability towards individual and social affairs. Responsible people have control over their thoughts, emotions and deeds, and take responsibility for consequences of their own behavior. Therefore, responsibility is closely linked with social and individual affairs and is affected by educational approaches. The present study aims to determine the impact of teaching philosophy for children (P4C) on sixth-grade students’ social responsibility. The research method used in this study was quasi-experimental, with a pre-test-post-test design and a control group. The statistical population included all sixth-grade students in the city of Saqqez, from which the students of Sama primary school were selected through convenience sampling. The selected sample was randomly divided into two groups of 15 people each: i.e., control and experimental. Before the intervention, students’ responsibility was measured by the Responsibility Questionnaire. Then, the experimental group received a philosophy for children training for eight sessions, and a post-test was conducted for both groups. The data were analyzed using the analysis of covariance test. The results showed that teaching philosophy for children had significantly enhanced sixth-grade students’ responsibility. In other words, the content and method of teaching philosophy for children improves children’s social responsibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Teaching Philosophy for Children (P4C)
  • Social Responsibility
  • Primary School Students
اعتصامی، حمیده. شفیع­آبادی، عبدالله. (1398). اثربخشی آموزش فلسفه برای کودکان بر رشد اخلاقی دانش­آموزان پسر پایه ششم دبستان، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی. 10.22054/QCCPC.2020.40874.2104
       اکبری، احمد. مسعودی، جهانگیر. (1393). فلسفه برای کودکان: رویکردهای تربیت دینی به آموزش تفکر، پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت دانشگاه فردوسی مشهد، سال چهارم، شماره 4 (2).
     جاویدی­کلاته جعفرآبادی. طاهره، اکبری، احمد. (1388). تحلیلی بر برنامه­ی درسی فلسـفه بـرای کودکـان و ویژگی­های مواد خواندنی مناسب در اجرای آن، همایش ملی کتابخانه­هـای آموزشـگاهی: پویاسـازی نظام آموزشی و مشارکت در فرایند یاددهی - یادگیری.
     جلائی، مائده، چراغ ملایی، لیلا، خدابخش­پیرکلانی، روشنک. (1398). تاثیر بازی مبتنی بر هوش اخلاقی بر وجدان, خویشتنداری و مسئولیت­پذیری اجتماعی کودکان با استعداد دبستانی، فصلنامه روان شناسی تربیتی(روانشناسی و علوم تربیتی)، 15(54)، 89-59.
     جلیلیان، سهیلا. عظیم­پور، احسان. جلیلیان، فریبا. (۱۳۹۵). اثربخشی برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش توانایی حل مسأله و قضاوت اخلاقی در دانش‌آموزان، فصلنامه پژوهش‌های تربیتی، دوره3 شماره 32. ۸۰-۱۰۱.
     جمالی، معصومه. جایروند، حمداله. (1395). اثربخشی آموزش فلسفه بر مسؤلیت پذیری کودکان بیش فعال، چهارمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، دوفصلنامه مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران،https://civilica.com/doc/546917
     حبیبی­کلیبر، رامین، فرید، ابوالفضل. محمدزاده، رقیه. (۱۳۹۸). اثربخشی روش اجتماع پژوهشی در برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر خودکارآمدی اجتماعی دانش آموزان، فصلنامه پژوهش های نوین روانشناختی، دوره ۱۴ شماره 53. ۶۷-۸۷.
       حسینی، سیدعلی، رهنما، اکبر، موسوی، رقیه. (1400). مطالعه مبانی هستی شناسی رویکرد مرلوپونتی و لیپمن به منظور تدوین الگوی تلفیقی در برنامه فلسفه برای کودکان، دو فصلنامه تفکر و کودک، 12(2), 157-179.
      خدیوی، اسدالله، اللهی، ایران. (1392). بررسی رابطه بین مسئولیت­پذیری و پیشرفت­تحصیلی دانش­آموزان ‏دختر مقطع اول متوسطه(پایه هفتم) شهرستان مهاباد، فصلنامه زن و مطالعات خانواده، دوره 6 شماره 22. 37-60.
شاه­محمدی، نیره. (۱۳۹۹). بررسی اثربخشی آموزش فلسفه به کودکان بر تفکر انتقادی دانش­آموزان پایه ششم، دوفصلنامه تفکر و کودک، ۱۱(۱)، ۹۷-۱۱۶.
     شریعت­باقری، محمدمهدی. (۱۳۹۷). تاثیر آموزش مهارت های اجتماعی - ارتباطی بر مسئولیت پذیری و سازگاری دانش آموزان، فصلنامه روش­ها و مدل­های روان شناختی، دوره ۹ شماره 32.
   شهیدی، مریم. زربخش، محمدرضا. (۱۳۹۵). رابطه بین فراشناخت حالتی و مسئولیت پذیری با خودنظم­دهی تحصیلی، فصلنامه سلامت روان کودک، دوره ۲ شماره 2. ۴۹-۵۷.
    صابری، الهام، عباسی، عفت، قائدی، یحیی، علی­عسگری، مجید. (1399). طراحی و اعتباربخشی الگوی برنامه درسی فلسفه برای کودکان در دوره اول متوسطه ایران، دوفصلنامه تفکر و کودک، 11(2)، 157-115.
    عبدالله­پور، رویا، سرمدی، محمدرضا، پیرانی، ذبیح، سیفی، محمد. (۱۳۹۸). تاثیر برنامه فلسفه برای کودکان(فبک) بر نگرش اخلاقی دانش آموزان و تبیین مولفه های آن ازمنظر قرآن، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، دوره ۲۷ شماره 43. ۱۱۳-۱۴۳.
       عطریان، نرگس، عطریان، فرامرز. (1400). طراحی الگوی تدریس پرورش تفکر فلسفی در دوره ابتدایی، دوفصلنامه تفکر و کودک، 12(1)، 202-181.
     عیسی­مراد، ابوالقاسم. نفر، زهرا. سادات فاطمی، فاطمه. (1398). اثربخشی آموزش فلسفه به کودکان بر همدلی و حل مسئله اجتماعی دانش آموزان پنجم ابتدایی، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، دوره 9 شماره 36. 117-134.
     فتحی، لیلا. احقر، قدسی. (۱۳۹۷). تاثیر آموزش فلسفه برای کودکان  به روش پژوهش مشارکتی بر مسئولیت­پذیری دانش آموزان، فصلنامه خانواده و پژوهش، دوره ۱۵ شماره 38. ۷-۱۸.
    فتحی، لیلا. احقر، قدسی. نادری، عزت­الله. (1398). تاثیر آموزش فلسفه برای کودکان (P4C) به روش پژوهش مشارکتی بر روابط میان- فردی دانش آموزان، فصلنامه تعلیم و تربیت، دوره 35 شماره 4. 51-64.
     فرزانفر، جواد. اعجم، علی­اکبر. (۱۳۹۵). داستان هایی برای برنامه فلسفه برای کودکان مبتنی بر تفکر انتقادی، فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی، دوره۱۳ شماره 48. ۱۰۶-۱۱۸.
     فیشر، رابرت. (1397). آموزش تفکر به کودکان، ترجمه افسانه نجاریان و مسعود صفایی­مقدم، تهران: نشر رسش و گوزن.
     قائدی، یحیی(1383). آموزش فلسفه به کودکان، نشر دواوین، تهران.
    قائدی، یحیی، (1384). اصول فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، سنجش.
    کاظم­پور, اسماعیل. باباپور واجاری، مریم. (1396). تأثیر آموزش صلح بر مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان، فصلنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، دوره 8 شماره 32، 65-82.
کنعانی­هرندی، ستاره، نوریان، محمد، نوروزی، داریوش، عبایی­کوپایی، محمود. (1400). تاثیر برنامه درسی فلسفه برای کودکان بر رشد خلاقیت دانش­آموزان، دوفصلنامه تفکر و کودک، ۱۲(1)، ۲۰۳-۲۳۰.
     گلاسر، ویلیام. (2013). تئوری انتخاب، ترجمه علی صاحبی (1395). چاپ نهم، تهران: سایه سخن.
    ماهری، ساناز،عراقیه، علیرضا، قائدی، یحیی، مهدی­زاده، امیرحسین، سوسهابی، پری. (1400). شناسایی چالش­های آموزش فلسفه برای کودکان از نظر مربیان پیش دبستانی(یک مطالعه پدیدار شناسانه)، دوفصلنامه تفکر و کودک.12(1)،  287-259
    مردآزادبهی، الناز، یاریقلی، بهبود، پیری، موسی. (1399). اثر بخشی آموزش فلسفه به کودکان به روش اجتماع پژوهشی بر اضطراب تحصیلی دانش­آموزان، دو فصلنامه تفکر و کودک، 11(2)، 255-231.
     میرباقری، سیده شکوفه. نوشادی، ناصر. نیکدل، فریبرز. (۱۳۹۸).  بررسی تاثیر برنامه فلسفه برای کودکان بر نظریه ذهن و باورهای ماکیاولیستی در دوره ابتدایی، دو فصلنامه تفکر و کودک، دوره 10 شماره1. ۲۶۱-۲۷۷.
     ناجی، سعید. (1387). کندوکاو فلسفی بـرای کودکـان و نوجوانـان، گفـت­وگـو بـا پیشـگامان، ج 1، تهـران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
     نعمتی، پری­سیما. (1387). تهیه و هنجاریابی آزمون مسئولیت­پذیری دانش­آموزان دوره راهنمایی در دو بعد شخصی و اجتماعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
     نقدعلی، محسن. پناهی، زهرا. (۱۳۹۰). ارتباط اجتماع پژوهشی در برنامه فلسفه برای کودکان با روش­های تدریس فعال و مشارکتی، دو فصلنامه تفکر و کودک، دوره ۲ شماره 2. ۱۰۱-۱۲۶.
     نویدیان، انور. واحدی، شهرام. فتحی­آذر، اسکندر. بدری­گرگری، رحیم. (1398). تاثیر آموزش فلسفه برای کودکان با استفاده از داستان­های بومی در رشد اخلاقی دانش­آموزان ابتدایی، فصلنامه تدریس پژوهی، دوره 7 شماره 3، ۵۴-۶۹.
     نویدیان، انور. واحدی، شهرام. فتحی­آذر، اسکندر. بدری­گرگری، رحیم. (1400). تاثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر انعطاف­پذیری روان شناختی دانش آموزان ابتدایی با رویکرد مبتنی بر زمینه فرهنگی، فصلنامه پژوهش­های کاربردی روانشناختی، ۱۲(۲)، ۲۶۵-۲۸۲.
      هدایتی، مهرنوش (۱۳۹۷). الگویی برای پیشرفت معرفت فلسفی در برنامه فلسفه برای کودکان، ماهنامه رویش روان­شناسی، دوره ۷ شماره 11. ۱۰۱-۱۵۲.
    هلاجیان، مهدیه. سعدی­پور، اسماعیل. (۱۳۹۵). بررسی اثربخشی آموزش روش ایفای نقش بر مسئولیت­پذیری دانش­آموزان دختر اول دبیرستان، فصلنامه روان­شناسی مدرسه، دوره 5 شماره 2، ۱۵۱-۱۶۶.
     هیوه­چی، آی­سونا، باقرپور، معصومه. (1399). بررسی رابطه برون­دادهای غیرآکادمیک آموزش مدرسه­ای ‎با مهارت­های اجتماعی و ‏مسئولیت­پذیری دانش­آموزان، فصلنامه آموزش در علوم انتظامی، ۸(۲)، ۱۱-۳۴.
     یدالهی­صابر، فاطمه. ابراهیمی، محمداسماعیل. زمانی، نرگس. صاحبی، علی. (۱۳۹۸). تعیین اثربخشی آموزش تئوری انتخاب بر مسئولیت­پذیری و امیدواری دانشجویان دختر، دوفصلنامه شناخت اجتماعی، دوره ۸ شماره 15. ۱۶۵-۱۷۴.