مطالعه استدلال اخلاقی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان ، ایران.

2 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان،، ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی چگونگی استدلال اخلاقی در دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی انجام شد. برای نیل به این هدف، از روش تحقیق آمیخته استفاده شد. در مرحله اول، شش مدرسه از هر دو ناحیه 1و2 همدان (دو مدرسه دولتی و یک مدرسه غیرانتفاعی از هرناحیه) و از هر مدرسه یک کلاس در پایه چهارم، پنجم و ششم به صورت تصادفی انتخاب شد. جامعه آماری تمامی دانش آموزان پسر دوره دوم ابتدایی شهر همدان بود که تعداد آن‌ها 12551 نفر می‌باشد. پرسشنامه استاندارد قضاوت اخلاقی MJT بین 395 دانش‌آموز مورد مطالعه توزیع شد و نتایج آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سپس با توجه به نتایج از هر پایه تحصیلی چهار نفر انتخاب شد. بدین صورت که دو نفر از نمرات بالا و دو نفر از نمرات پائین آزمون کمی در هر پایه تحصیلی قرار داشتند و هر کدام از این پایه‌ها به عنوان یک گروه انتخاب شد. یعنی در مجموع دوازده نفر در مرحله دوم مورد مطالعه قرار گرفتند. داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته که براساس معماهای اخلاقی شکل گرفته بود، جمع‌آوری شد و به روش کد گذاری و مقوله بندی تحلیل شدند. یافته‌های حاصل از تجزیه و تحلیل کمی نشان داد که دانش‌آموزان پسر دوره دوم ابتدایی شهر همدان در مجموع از قدرت استدلال اخلاقی بالایی برخوردارند. یافته‌های حاصل از بخش کیفی نیز حاکی از آن بود که مقولات «عاقبت اندیشی»، «روابط عاطفی و احساسی»، «تبعیت از قانون»، «انعطاف در قانون با توجه به شرایط» و «احترام به حقوق دیگران» در استدلال دانش‌آموزان اثرگذار است. همچنین «خداوند»، «والدین»، «خود»، «قرآن»، «کتاب درسی» و «قانون» به عنوان منابع استدلال اخلاقی شناسایی شد. در نتیجه می‌توان گفت استدلال اخلاقی دانش‌آموزان بیشتر تحت تاثیر آموزه‌های خانواده قرار دارد و مدرسه نقش کمرنگی در آن دارد، لذا لازم است رشد استدلال اخلاقی در برنامه‌های درسی‌ بیشتر مورد توجه قرار گیرد و به ویژه در دروس و فرصت‌های آموزشی مذهبی بر این امر تأکید بیشتری شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study of moral reasoning of students in the second level of elementary school

نویسندگان [English]

  • Amin Tavasoly 1
  • Azimehsadat Khakbaz 2
  • Afshin Afzali 3
1 M. A. in History and Philosophy of Education, Educational Science Department, Faculty of Literature and Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
2 Assistant Professor of Educational Science Department, Faculty of Literature and Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
3 Assistant Professor of Educational Science Department, Faculty of Literature and Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
چکیده [English]

The aim of this study was to investigate the nature of moral reasoning in students in the second level of elementary school. To achieve this goal, the mixed research method was used. In the first stage, six schools from both districts 1 and 2 of Hamadan (two public schools and one non-profit school from each district) and one class from each school in the fourth, fifth and sixth grades were randomly selected. The statistical population was all male students of the second level of elementary school in Hamadan in, whose number is 12551 people. The standard questionnaire of MJT ethical judgment was distributed among 395 students and the results were analyzed. Then, according to the results, four people were selected from each educational level. Thus, two of the high scores and two of the low scores of the quantitative test were in each level of education and each of these levels were selected as a group. That is, a total of twelve people were studied in the second stage. Data were collected through semi-structured interviews based on ethical riddles and analyzed by coding and categorization. Findings from quantitative analysis showed that male students in the second level of elementary school in Hamadan had a high level of moral reasoning. Findings from the qualitative section also indicated that the categories "consequential thinking", "emotional relationships", "obedience to the law", "flexibility in the law according to circumstances" and "respect for the rights of others" in the argument Students are effective. "God", "parents", "self", "Quran", "textbook" and "law" were also identified as sources of moral reasoning. Students' moral reasoning is more influenced by family teachings and school has a small role in it, so it is necessary to pay more attention to the development of moral reasoning in curricula, especially in lessons and opportunities. Religious education should emphasize this more.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral reasoning
  • Moral education
  • Moral judgment
  • Elementary school

مراجع

اکرمی، حمید (1397). هویت یابی بر اساس باورهای دینی، استدلال اخلاقی و کنترل خود در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
اکرمی، لیلا، قمرانی، امیر و یارمحمدیان، احمد(1393). اثربخشی آموزش فلسفه بر قضاوت اخلاقی و عزت نفس دانش‌آموزان نابینا، تفکر وکودک، 5 (10)، 16-1.
بنی تمیم، حسین (1398). بازنمایی تجربه استدلال ورزی اخلاقی دانش­آموزان پایه ششم در اجتماع پژوهشی: با رویرد پژوهش کیفی عام و پدیدارشناسی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشگاه شهیدچمران اهواز. 
تاملی، سارا و ویکس، مارکوس (2015). دنیای شگفت­انگیز فلسفه. ترجمه پریسا صیادی و سرور صیادی (1397). انتشارات آفرینگان.
جلیلیان سهیلا، عظیم پور احسان، جلیلیان فریبا (1395). اثربخشی برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش توانایی حل مسأله و قضاوت اخلاقی در دانش‌آموزان، نشریه پژوهش‌های تربیتی، ۳ (۳۲) :۸۰-۱۰۱ .
خسروی، زهره و عباس زاده، سعیده (1394). بررسی فرایندهای تفسیری و معنایی مبتنی بر جنسیّت در انتخاب کنش اخلاقی،  مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، (1)13، 32-7.
خوشبخت، فریبا (1396). تأثیر قصه گویی و نمایش خلاق بر اسنادهای عواطف اخلاقی و استدلال اخلاقی دانش آموزان دوره ابتدایی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته آموزش و پرورش ابتدایی دانشگاه شیراز.
دانایی فرد، حسن و کاظمی، حسین(1389). ارتقای پژوهش­های تفسیری در سازمان: مروری بر مبانی فلسفی و فرایند اجرای روش پدیدارنگاری، مطالعات مدیریت، 17 (61)، 147-121.
ضیائی مؤید، محمد  و شرفی، محمدرضا ( 1395). شهودگرایی و استدلال­گرایی در فلسفه اخلاق و تربیت اخلاقی، فصلنامه پژوهشنامه اخلاق، 31، 52-31.
سیروسی، مهسا، دوکانه ای فرد، فریده و حسنی، فریبا(1390). بررسی تاثیر آموزش گروهی داستان بر قضاوت اخلاقی دانش‌آموزان دختر پایه چهارم دبستان مدارس دولتی شهر تهران، فصلنامه تحقیقات روانشناختی، 3 (11)، 12-1.
فصیحی رامندی، مهدی (1393). استدلال اخلاقی. بازیابی شده در سایت: http://pajoohe.ir.
کدیور، پروین (1400). روانشناسی اخلاقی. تهران: نشر آگه، چاپ نهم.
لطف آبادی، حسین (1384). نقد نظریه­های رشد اخلاقی پیاژه و کلبرگ و باندورا و ارائه الگوئی نو برای پژوهش در رشد اخلاقی دانش­آموزان ایران، فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 11 ، 106-79.
محمدزاده مرندی، حمیده (1399). بررسی رابطه خلاقیت و عزت نفس با خودکارآمدی با میانجیگری استدلال اخلاقی، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز.
مطلق، عادله (1390). اثر داستان­های معماگونه اخلاقی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش­آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر لاهیجان، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
معنوی پور، داوود(1391). ساخت مقیاس سنجش رشد اخلاقی برای دانش آموزان، نوآوری های مدیریت آموزشی، (4)7، 89-96.  
مهدیان، محمدجعفر (1394). مبانی و اصول تعلیم و تربیت. تهران: نشر ساوالان.
نیکدل، فریبرز، دهقان، مریم و نوشادی، ناصر. (1396). نقش واسطه ای استدلال اخلاقی در رابطه خودپنداره و فراشناخت اخلاقی با رفتار اخلاقی دانش آموزان دبیرستان، روان شناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی)، (46)13، 143-123..
یعقوبی، ابوالقاسم و بیات، طیبه (1395). تأثیر آموزش حالات ذهنی بر قضاوت اخلاقی دانش­آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی، فصلنامه روانشناسی تربیتی، 42.
یعقوبی، ابوالقاسم و عبدالهی مقدم، مریم (1395). بررسی رابطه استدلال اخلاقی و رفتار اخلاقی با میانجی گری نظریه شناخت اجتماعی در نوجوانان، روانشناسی مدرسه، (2)5، 182-167.
Bucciarelli M, Khemlani S, Johnson-Laird PN (2008) The psychology of moral reasoning, Judgment and Decisions Making, 3(2), 121–139.
Gilligan, C. (1982). In a different voice: Psychological theory and women's development, Harvard University Press.
Greene, J., Sommerville, R. B., Nystrom, L. E., Darley, J. M., & Cohen, J. D. (2001). An fMRI investigation of emotional engagement in moral judgment, Science, 293, 2105–2108.
Haidt, J. (2001). The emotional dog and its rational tail: A social intuitionist approach to moral judgment, Psychological Review, 108(4), 814–834.
Hauser, M. (2006). Moral minds: How nature designed our universal sense of right and wrong, New York: HarperCollins.
Hindriks, F. (2015). How does reasoning contribute to moral judgment? Ethical Theory and Moral Practice, 2, 237-250.
Ho, Y. H. (2009). Associations between the religious beliefs and ethical-reasoning abilities of future accounting professionals, Social Behavior and Personality: An international journal, 37(5), 673-678
Hume, D. J. (2000). A treatise of human nature, Oxford: Oxford University Press. (Originally published 1739).
Iheoma (1986) The role of religion in moral education, Journal of Moral Education, 15:2, 139-149.
Janssens, M., & Dekovic, M. (1997). Child rearing, moral reasoning and prosocial behavior, International Journal of Behavioral Development. 3, 509-527.
Kant, I. (1959). Foundations of the metaphysics of morals, and what is enlightenment? Trans. By L. W. Beck. Indianapolis: Bobbs-Merrill. (Originally published 1785).
Kohlberg, L. (1984). The psychology of moral development: The nature and validity of moral stages, New York: Harper & Row.
Lo, J. H.,  Lee, G. F.,  & Cameron. C. A. (2020) Development of moral reasoning in situational and cultural contexts, Journal of Moral Education, 49(2), 177-193.

Musschenga, A. W. (2009). Moral intuitions, moral expertise and moral reasoning, Journal of Psychology of Education, 43 (4), 597-613.

Pandya, N., Jensen, L. A.,  & Bhangaokar, R. (2021) Moral reasoning among children in India: The intersection of culture, development, and social class, Applied Developmental Science, Published online: Dec.2021.
Paxton, J. M., & Greene, J. D. (2010). Moral reasoning: Hints and allegations, Topics in Cognitive Science, 2(3), 1–17.
Piaget, J. (1965). The moral judgment of the child (M. Gabain, Trans.), New York: Free Press. (Original work published 1932).
Pinquart, M., & Fischer, A.  (2021) Associations of parenting styles with moral reasoning in children and adolescents: A meta-analysis, Journal of Moral Education, Published online.
Rest, J. R. (1986). Moral development: Advances in research and theory, New York, NY: Praeger.
Richardson, H. S. (2013). Moral reasoning. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://philpapers.org/rec/RICMR-2
Sachdeva, S., Singh, P., & Medin, D. (2011). Culture and the quest for universal principles in moral reasoning, International Journal of Psychology, 46: 3 161-176.
Saunders, L. F.  (2015) What is moral reasoning? Philosophical Psychology, 28:1, 1-20.
Smith, P. Hart, C., & Helwig, C. (2011). Children’s social and moral reasoning, Handbook of Childhood Social Development, Wiley-Blackwell, Second Edition, 567-583.
Turiel, E.  (2017). A psychological perspective on moral reasoning, processes of decision-making, and moral resistance, Contemporary Politics, 23(1), 19-33.
Walker, L., & Hennig, K. (1991). Parenting style and the development of moral reasoning, Journal of Moral Education, 39, 239-254.
تفکر وکودک
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 27
بهار و تابستان 1402
شهریور 1402
صفحه 99-129

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار