بایدها و نبایدهای بازنویسی حکایت‌هایی از ادبیات فارسی کلاسیک، بر پایۀ برنامۀ فبک (مطالعۀ موردی: مجموعه داستانی مثنوی مولوی و فلسفه برای کودکان)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی،تهران، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی ، تهران، ایران.

3 استادیار گروه فبک پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، تهران، ایران

چکیده

حدود دو دهه است که برنامۀ فبک وارد نظام آموزشی ما شده است؛ و تلاش‌هایی در جهت اجرا و بومی‌سازی این برنامه صورت گرفته است. در همین راستا، جمعی از نویسندگان و پژوهشگران به بازنویسی متون کلاسیک فارسی، به شیوۀ داستان‌های فبک، پرداخته‌اند. در این میان، آن‌چه بیش از پیش اهمیت می‌یابد، نقد آثار منتشرشده و آسیب‌شناسی این جریان نوپا است. پژوهش حاضر، کوششی است در راستای پاسخ بدین پرسش که آیا در این داستان‌ها معیارهای فبک رعایت می‌شود؟ هدف از انجام این پژوهش، بررسی پایبندی نویسندگان، به معیارهای داستانی فبک است. بدین منظور، مجموعۀ مثنوی مولوی و فلسفه برای کودکان، بر اساس مؤلفه‌های داستان‌های فبک، شامل: مقبولیت ادبی، مقبولیت فلسفی و مقبولیت روان‌شناختی با روش توصیفی- تحلیلی، نقد و بررسی شده است. طبق یافته‌های پژوهش، اشکال عمدۀ این بازنویسی‌ها، فقدان مؤلفه‌های تفکر فلسفی همچون: ماهیت مسئله‌ساز و پرسش‌برانگیز متن، کندوکاوپذیری و الگوی گفت‌وگوی استدلالی است. در بُعد ادبی، ضعف تألیف، عدم درج توصیفات داستانی و همچنین ضعف منطقی در پیرنگ، سبب کاهش مقبولیت ادبی داستان‌ها شده است. به‌علاوه، به علّت ناتوانی داستان‌ها در ایجاد همذات پنداری و سکوی پرش بودن و نیز عدم تناسب محتوای برخی داستان‌ها با روحیات و نیازهای مخاطب، در این مجموعه مقبولیت روان‌شناختی دیده نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Do's & Don'ts of stories based on the classical Persian literature special for P4C program (case study: Masnavi Molavi & philosophy for children)

نویسندگان [English]

  • Atefeh Yousefi 1
  • Saeed Hamidian 2
  • Saeed Naji 3
1 PHD in Persian language & literature, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 professor in Persian language & literature, Allameh Tabataba'I University, Tehran, Iran
3 Assistant professor in p4c, IHCS,Tehran,Iran.
چکیده [English]

as we know In order to apply P4C program in our country , some writers & researchers recently started to rewrite the classical Persian texts according to P4C criteria. In this case, what means more than ever, is the new movement review . In this research which is reported on descriptive & analytical method , data includes some story collections based on the classical Persian literature named Masnavi Molavi & P4C , philosophy class & Thumbelina books , analyzed according to child literature & P4C standards. As a result of research , the most fault in these stories is lack of philosophical thinking such as interrogative nature of text , inquiry capacity & argumentative dialogue pattern. In literary aspect , poor characterization and plot and also lack of story descriptions cause to reduce literary adequacy. And Some stories have no psychological adequacy because of contradiction between content and reader's needs .

کلیدواژه‌ها [English]

  • : classic Persian literature
  • rewriting
  • philosophy for children (P4C)
  • philosophical story
  • Masnavi Ma'
  • navi
اسپلیتر، لورنس؛ شارپ، آن مارگارت (1396). چگونه بهتر اندیشیدن را بیاموزیم. ترجمه ناهید حجازی. تهران: پژواک فرزان.
حجوانی، مهدی (1399). «شکسته­نویسی در ادبیات کودک»، مطالعات ادبیات کودک، س 11، ش 2، صص 27- 48.
حسینی­طالمی، زهرا؛ و دیگران (1398). «بررسی تطبیقی جایگاه تفکر فلسفی در داستان حی­بن یقضان کیلانی و بچه آدم آذریزدی با نظریه لیپمن»، تفکر و کودک، س 10، ش 2، صص 49- 73.
ساتکلیف، راجر (1378). «شباهت­ها و تفاوت­های P4C و PWC»، در کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان. به کوشش سعید ناجی. ج1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 69- 79.
شارپ، آن مارگارت (1387 الف). «داستان­های فلسفی و کتاب­های P4C». در کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان. به کوشش سعید ناجی. ج1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 49- 69.
(1387ب). «امتیاز P4C نسبت به رقبا PWC و ویژگی­های دیگر آن». در کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان. به کوشش سعید ناجی. ج1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 79- 101.
          (1383). «گفت­وگو با سعید ناجی»، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 89، صص 12- 19.
شعاری نژاد، علی­اکبر (1387).  ادبیات کودکان. چ 26. تهران: اطلاعات.     
فیشر، رابرت (1385).  آموزش تفکر به کودکان. ترجمه مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان. اهواز: رسش
          (1388). آموزش تفکر. ترجمه غلامعلی سرمد. تهران: گاج.
            (1396). «گفت­وگوی خلاق: مکالمه برای تفکر». ترجمه پریسا اباذری. در کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان. به کوشش سعید ناجی. ج3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 243- 257.
قائدی، یحیی؛ لطفی، نسرین (1398). مثنوی مولوی و فلسفه برای کودکان. تهران: مرآت.
قزل ایاغ، ثریا (1392). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. چ9. تهران: سمت.
کم، فیلیپ (1389). با هم فکر کردن. ترجمه مژگان رشتچی؛ فرزانه شهرتاش. تهران: شهرتاش.
گریگوری، مان؛ و همکاران (1390). «آموزش فلسفه در مدارس برای کودکان و نوجوانان». ترجمه سمیرا پزشکپور. در کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان. به کوشش سعید ناجی. ج2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 20- 187
لیپمن، متیو (1389). کودکی در مدرسه لیزا. ترجمه حمیده بحرینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
         (1383). «فلسفه و کودکان»، گفت­وگو با سعید ناجی، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ، ش 82، صص 8- 12.
لیپمن، متیو؛ و دیگران (1399). فلسفه در کلاس درس. ترجمه محمدزهیر باقری نوع­پرست. چ2 تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مرادپور، ندا (1391). «بررسی بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات کودک با نگاهی به بازنویسی آثار عطار»، کتاب مهر، ش 8، صص 44- 57.
مولوی، جلال­الدین محمد (1336) . مثنوی معنوی. به تصحیح نیکلسون. تهران: امیرکبیر.
ناجی، سعید (1395). معیار فبک برای داستان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ناجی، سعید؛ حبیبی، لیلا (1397). «نگاهی دوباره به ویژگی فلسفی و ادبی داستان­ها در برنامه فبک»، تفکر و کودک، س 9، ش 1، صص 1- 30.
ناجی، سعید؛ مرعشی، منصور (1394). «کفایت فلسفی در داستان­های فلسفه برای کودکان»، تفکر و کودک، س 6، ش1، صص 87- 111.
یوسفی، عاطفه (1395). «اصول بازنویسی داستان­های متون کهن فارسی به منظور استفاده در برنامه فلسفه برای کودکان»، فلسفه و کودک، س4، ش 14، صص 17- 28.
Lipman, Mathew ( 2002). Where to P4C?.Thinking: The Journal of Philosophy for Children 16, no. 2
(1992).Harry Stotlemier's discovery.  Edited by Ann Margaret Sharp. Philadelphia: Temple university  press.