خوانش فلسفی گزیدۀ متون داستانی کلاسیک فارسی متناسب با اهداف برنامۀ فلسفه برای کودکان (گلستان سعدی، بوستان سعدی، مثنوی معنوی، کلیله ‌‌و دمنه)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی

4 استادیار گروه فلسفه برای کودکان و نوجوانان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در این پژوهش به خوانش و بررسی چهار اثر برگزیدۀ تعلیمی از متون داستانی کلاسیک فارسی، یعنی کلیله و دمنه، مثنوی معنوی، گلستان و بوستان، در جهت همخوانی آن‌ها با ویژگی‌ها و اهداف داستاهای فکری در برنامۀ فلسفه برای کودکان پرداخته شده است. در این پژوهش، از روش تحلیل محتوایی و قیاسی استفاده شده و با ذکر مقدمه‌‌ای در باب غنای داستانی گنجینۀ ادبیات فارسی و بررسی ویژگی‌های اساسی داستان‌های فلسفی، طبق اصول مطرح‌شده توسط سردمدارن این جریان، متیو لیپمن و فیلیپ کم و آن مارگارت شارپ، چهار معیار اصلی برای داستان‌های فلسفی تدوین شد که عبارت‌اند از 1. محتوای فلسفی، 2. مهارت‌های فکری، 3. کندوکاوپذیری، 4. شیوۀ پایان‌بندی. براساس این چهار معیار اساسی، حدود 98 داستان متناسب با اهداف برنامۀ فلسفه برای کودکان گزینش شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد که در متون داستانی مذکور داستان‌هایی متناسب با اهداف داستان‌های فلسفی یافت می‌شوند که حداقل یک مفهوم فلسفی را دربر داشته باشند و به‌لحاظ سایر ویژگی‌ها (مهارت‌های فکری و کندوکاو‌پذیری و شیوۀ پایان‌بندی) برحسب شاخص‌های مدون در متن، در حد متوسط، با اهداف داستان‌های فلسفی تناسب داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Philosophical Reading of Selected Persian Classic Stories According to Targeted Aims of Philosophy Programs for Children (Kelīlah & Demnah, Būstān, Gulistān, and Mathnavī)

نویسندگان [English]

  • Layla Majid Habibi Iraqi 1
  • Hakimeh Dabiran 2
  • Manzar Soltani 3
  • Said Naji 4
چکیده [English]

This article aims at the reading and scrutinizing four selected Persian classic stories (Kelīlah & Demnah. Būstān, Gulistān, and Mathnavī) to find out their concordance based on their features and the aims of mentally engaging stories in philosophy program for children. This research has employed content analysis and comparison method. It initially, introduces a chapter on the rich narrative content of Persian literature and analyzes the crucial features of philosophical stories according to principles outlined by the pioneers of such movement (Mitto Lipman, Philip C.A.M Van, Margaret Sharp). The four primary criteria established for philosophical stories are: 1) Philosophical content 2) thinking abilities, 3) analyzability and 4) ending the story. According to these main criteria, about 98 stories were selected which met the needs of philosophy program for children. The results indicate that the content of such stories are concordant with the targets of philosophical stories which at least enjoys a philosophical concept. Moreover, based on other features (thinking abilities, analyzability and ending the story) and according to provided indexes in texts, these stories are reasonably concordant with the targets of philosophical stories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophical stories
  • Persian classic stories
  • philosophical concepts
  • analyzability
  • thinking abilities
  • non-emphatic ending

مراجع

اکبری، احمد و دیگران (1391). «مضامین فلسفی در داستان‌های متون ادب فارسی». مجلۀ ﺗﻔﮑﺮ و ﮐﻮدک، س 3، ش 2، ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن.
براون، لینچ و کارل ام. تاملینسون(1380). «ادبیات سنتی: ویژگی‌ها و انواع»، ترجمۀ پرناز نیری، نشریۀ ادبیات و زبان‌ها، پژوهش‌نامۀ ادبیات کودک و نوجوان، ش 27.
پناهی، مهین (1390). «بررسی و مقایسۀ شیوۀ آموزش تفکر نزد فریدالدین عطار و متیو لیپمن»، مجلۀ تفکر و کودک، ش 2.
حجازی، بنفشه (1384). ادبیات کودکان و نوجوانان، ویژگی‌ها و جنبه‌‌ها، تهران، نشر روشنگران و مطالعات زنان.
سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1379). بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1377). گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
شیخ‌الاسلامی، حسین (1381). «تحلیل گفتمانی نظریۀ ادبیات کودک تا پیش از دهۀ هفتاد». کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 60.
شمیسا، سیروس (1376). سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌‌الله (1380). تاریخ ادبیات ایران، ج 2، تهران: فردوس.
فیشر، رابرت (1386). آموزش تفکر به کودکان، ترجمۀ مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان، اهواز: رسش.
فیشر، رابرت (1388). آموزش و تفکر، ترجمۀ فروغ کیان‌‌زاده، اهواز: رسش.
قائدی، یحیی (1383). آموزش فلسفه به کودکان، بررسی مبانی نظری، تهران: دواوین.
کم، فیلیپ (1389). باهم فکرکردن، ترجمۀ مژگان رشتچی و فرزانه شهرتاش، تهران: شهرتاش.
میرصادقی، جمال (1379). عناصر داستان، تهران: سخن.
مولوی، جلال‌‌الدین محمد (1378). مثنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: ققنوس.
منشی، نصرالله (1379). کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
ناجی، سعید (1383). «فلسفه برای کودکان و نوجوانان مروری بر پارادایم جدید آموزش و پرورش»، فصل‌نامۀ روش‌شناسی علوم انسانی، ش 40.
ناجی، سعید (1390). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، گفت‌وگو با پیشگامان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج 1 و 2.
 
Grenby, M. (2008). Children’s Literature, Edinburgh University Press, Ltd.
Lipman, M. (1992). Studies in Philosophy for Children, Harry Stottlemeier's Discovery, Edited by Ann Magaretsharp and Ronald F. Reed Temple University Press, Philadelphia 19122.
Lyle, S. and J. Thomas-Williams (2012). ‘Dialogic Practice in Primary Schools: How Primary Head Teachers Plan to Embed Philosophy for Children in to the Whole School’, Educational Studies, Vol. 38, No. 1
Murris, K. (2008). ‘Philosophy with Children, the Stingray and the Educative Value of Desequilibrium’, Journal of Philosophy of Education, Vol. 42, No. 3-4.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار