بررسی استعاره در ادبیات کودک و نوجوان در چهارچوب زبان‌شناسی شناختی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تا پیش از پیدایش زبان‌شناسی شناختی، استعاره فقط یک ویژگیِ زبان ادبی و مخصوصاً شعر درنظر گرفته می‌شد که با دیگر صورت‌های زبانی رابطۀ اندکی داشت. اما مطالعات شناختی در زمینۀ استعاره این دیدگاه سنتی را تغییر داده است. در این پژوهش، پس از معرفی رویکرد شناختی به استعاره، به بررسی ده کتاب داستان از مجموعه داستان‌های منتشر شده برای گروه سنی کودکان و نوجوانان می‌پردازیم. هدف از این بررسی این است که بدانیم چه انواعی از استعاره (با توجه به نظریات لیکاف در سال‌های 1980 و 1992) در این کتاب‌ها به‌کار رفته‌اند و کدام‌یک از این انواع بیشتر به‌کار رفته و اساساً در این کتاب‌ها از استعاره برای تسهیل درک چه مفاهیم ذهنی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که، از میان انواع استعاره‌هایی که لیکاف معرفی کرده است، شخصیت‌بخشی، که از جمله استعاره‌های هستی‌شناسانه است، بیش از دیگر انواع استعاره در این داستان‌ها به‌کار رفته است و نوع استعاره‌های به‌کاررفته در این کتاب‌ها در غالب موارد با مراحل رشد شناختی و تفکرکودک، که پیاژه بیان کرده سازگاری دارند، همچنین نتایج نشان می‌دهد که استعاره‌ها نقش مهمی دارند در این‌که کودکان و نوجوانان برخی مفاهیم را بیاموزند و برخی مفاهیم پیچیده و انتزاعی را بهتر درک کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cognitive Linguistics Framework and Analysis of Metaphor in Children and Youngster's Literature

نویسندگان [English]

  • Shahla Sharifi 1
  • Zahra Hamedi Shirvan 2
چکیده [English]

Before the advent of cognitive linguistics, metaphor was thought to be a characteristic of literary language especially poetry, with little relevance to other language features. However, cognitive approaches to metaphor have strongly rejected this traditional view and have suggested that thought and action are structured by metaphors. They suggest that metaphors, affect systems of knowledge and belief pervasively and fundamentally. According to Lakoff, metaphor is primarily conceptual and part of the ordinary system of thought. As he maintains, metaphor is not any particular word or expression but is the ontological mapping across conceptual domains; not just a matter of language, but of thought and reason. Based on Lakoff’s theory of metaphor, the present study attempted to examine 10 story books written by different writers and to observe the kinds and the frequency with which metaphors were employed. The results showed that among the metaphors presented by Lakoff, personification was the one mostly utilized in these books. Also, the study signified that the metaphors were in conformity with the stages of cognitive development suggested by Piaget. Additionally, as the findings of the study revealed, the metaphors used in these books contributed to the understanding of subjective and incomprehensive concepts like trust, royalty, pride, and friendship by children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children and Youngsters’ Literature
  • cognitive linguistics
  • Lakof’s Theory
  • metaphor
امین‌پور، قیصر (1380). شعر و کودکی، تهران: مروارید.
آذر رضایی (1384). پنج افسانه، 95 قصه از متن اصلی پنجه تنتره (کلیله و دمنه)، تهران: مؤسسۀ نشر و تحقیقات ذکر.
تجلیل، جلیل (1376). معانی و بیان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حسن فتاحی (1382). قصه‌های کوچک برای بچه‌های کوچک، تهران: واحد کودک و نوجوان مؤسسه انتشارات قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
دبیرمقدم‌، محمد (1383). زبان‌شناسی‌ نظری‌: پیدایش‌ و تکوین‌ دستور زایشی‌، ویرایش‌ دوم‌، تهران‌: سمت‌.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1375). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1381). بیان و معانی، تهران: فردوس.
صفوی، کوروش (1379). درآمدی بر معناشناسی، تهران: سورۀ مهر.
عبداللهی‌واحد، داریوش (1381). شش مقاله و یک قصه، تهران: حقیقت.
علی‌پور، منوچهر (1384). آشنایی با ادبیات کودکان، تهران: تیرگان.
فریبا کلهر (1387). قصه‌های قبل از غذا، تهران: واحد کودک و نوجوان مؤسسه انتشارات قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
قاسم‌نیا، شکوه (1376). افسانۀ دیو و دختر، تهران: پیدایش.
قاسم‌نیا، شکوه و مژگان شیخی (1379). قصه‌های کوچک برای بچه‌های کوچک، تهران: واحد کودک و نوجوان مؤسسۀ انتشارات قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
قزل‌ایاغ، ثریا (1385). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن، تهران: سمت.
کزازی، جلال‌الدین (1368). بیان، زیبایی‌شناسی سخن پارسی، تهران: کتاب ماد، وابسته به نشر مرکز.
لطف‌الله داود (1388). قصه‌های شیرین کلیله و دمنه: تازه‌هایی از ادبیات کهن برای نوجوانان، تهران: پیدایش.
محمد میرکیانی (1369). قصه ما همین بود (هفت قصه قدیمی) ج 1، تهران: پیام آزادی.
مژگان شیخی (1385). 30 قصه، 30 شب، تهران: واحد کودکان و نوجوانان مؤسسه انتشارات قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
منصور، محمود (بی‌تا). روا‌ن‌شناسی ژنتیک (تحول روانی از کودکی تا پیری)، تهران: نشر ترمه.
مهدی آذریزدی، قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب (قصه‌های برگزیده از آثار شیخ عطار)، ج6، تهران: کتاب‌های شکوفه.
میرهادی، توران و ایرج جهانشاهی (1376). فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان، ج2، پدیدآورنده: شورای کتاب کودک تهران: شرکت تهیه و نشر فرهنگنامة کودکان و نوجوانان.
ناصر یوسفی، بیتا گرگانی (1385). قصه‌هایی برای خواب کودکان، مؤسسه پژوهشی کودکان دنیا، تهران: پیدایش.
هاشمی‌نسب، صدیقه (1371). کودکان و ادبیات رسمی ایران، تهران: سروش.
همایی، جلال‌الدین (1377). بلاغت و صناعات ادبی، تهران: مؤسسه نشر هما.
 
Brown, H.D (2000). Principles of Language Learning and Teaching, London: Longman.
Grenby, M.O. (2008). Children's Literature, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Lakoff, George & Mark, Jonson (1980). Metaphors We Live By, Chicago: Chicago University Press.
Lakoff, George (1992). “The Contemporary Theory of Metaphor” In Ortony, Andrew (ed.) Metaphor and Thought, Cambridge: Cambridge University Press.
Lee, David (2001). Cognitive Linguistics, Oxford: Oxford University Press.
Lobner, S. (2002). Understanding Semantics, London: Arnold publishing
Nodelmon, Perry (2008). The Hidden Adult: Defining Children's Literature, Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Ortony, Andrew (1979). Metaphor and Thought, Cambridge: Cambridge University Press.
Yule, G. (1985). The Study of Language, Cambridge: Cambridge University Press.